KRUUL, HOOFDKANTOOR DMOA ARCHITECTEN, LEUVEN (B)
Auteur: Foka Kempenaar
Het begon volgens architect Benjamin Denef met een klein, spievormig perceel met een bouwvallig huisje erop. Locatie: de drukke Leuvense vesten. “Ondanks het treurige aanzicht zagen we potentieel: de kavel ligt gunstig, want pal aan de ring en mét een groen park als achtertuin.” Zo verrees een multifunctioneel kantoor dat je in alle opzichten duurzaam kunt noemen, met als kers op de taart een opvallende gevel van stampbeton.
In overleg met de gemeente kon het complex gevormde (verhouding 4:27!) perceel worden vergroot, en is de maximale envelop benut voor de vorm van de buitengevel. Daarbij is de punt in het perceel afgerond. Zo ontstond de krul, oftewel ‘Kruul’, die je op heel natuurlijke wijze de weg wijst naar het naastgelegen pad en de rust van het park.
Het gebouw bestaat volledig uit zeer sterk gewapend beton. Beton speelt door heel het pand een duurzame hoofdrol. Voor energiewinning is gekozen voor een geïntegreerde verwarming op basis van geothermie. Sondes in de wapening van de twintig betonnen funderingspalen wisselen warmte uit met de bodem. De constructievloeren van 30 cm dik functioneren als verwarmingselement, of als passieve koeling wanneer er koud water door de leidingen wordt gestuurd. Door de thermische massa van beton worden temperatuurschommelingen voorkomen.
Voor de buitengevel koos de architect voor stampbeton. Aanleiding vormde onder meer de organische vorm van de kavel. Om die recht te doen werd gezocht naar materiaal dat je gemakkelijk ter plaatse kunt vormen, zoals cake in een bakvorm. Stampbeton intrigeert, omdat de techniek is gebaseerd op een werkwijze die zich al eeuwenlang bewijst: bouwen met stampaarde.
Qua esthetiek is de architect geïnspireerd door de ‘Kapelle der Versöhnung’ in hartje Berlijn, waar kleiarchitect Martin Rauch de ovale koorruimte in stampaarde bouwde. “Ondanks het gebruik van stampaarde ogen de wanden van die kapel heel verfijnd, doordat steeds laagjes van slechts 10 cm zijn toegevoegd.’ Een uitvoering die navolging vond bij Kruul, maar dan in stampbeton.
Stampbeton bestaat uit een mengsel van cement, water, grind en zand. Denef: “Vervolgens voeg je voor de basiskleur en om het geheel wat ‘vettig’ te maken okergeel dolomietsplit toe. De kleur kan worden bereikt met pigmenten. Bij Kruul is puur natuur gewerkt: met zand uit een groeve in de buurt.”
Om het korrelige, zachtbruine beton te verkrijgen dat de architect voor ogen had, is er een behoorlijke tijd geëxperimenteerd. Ook qua tint. Uiteindelijk zijn geen pigmenten gebruikt, maar is gekozen voor een veel duurzamere oplossing: het aardvochtige mengsel is gemengd met chocoladebruin zand uit een groeve vlakbij Leuven.
Daarnaast was er het vraagstuk van de arbeidsintensieve verwerking: stampbeton wordt laag voor laag opgebouwd en net zolang aangestampt tot het oppervlak verdicht is. Pas wanneer zo’n laag uitgehard is, kan de volgende worden aangebracht. Dat vraagt dus flink tijd, zeker als je kiest voor extra dunne lagen. Toch deinsde de architect hier niet voor terug. Sterker nog, het gehele DMOA-team was bereid de handen een aantal weken uit de mouwen te steken.
De aannemer maakte ter plekke dagelijks de juiste mix en verhoogde de glijbekisting (houten mal gemaakt van doka-platen) elke ochtend met 50 centimeter. Het droge stampbetonmengsel werd vervolgens in kleine lagen aangebracht. Zo ontstond langzaam maar zeker een ragfijne, gelaagde gevel van 15 m hoog en slechts 10 cm breed.
Bij de totstandkoming van de gevel is bovendien gedacht aan de biodiversiteit: door 500 bamboestokjes te gebruiken als afstandshouder voor de glijbekisting, ontstonden ideale holletjes voor solitaire bijen. En als klap op de vuurpijl fungeert de gevel ook nog als muziekinstrument ter vermaak van passanten: zie onderstaande video’s.
In elk van de 17 kastanjehouten ramen van Kruul is een houtblokje verend bevestigd. Die worden aangeslagen door een elektronisch gestuurd hamertje en vormen zo samen een reuzegrote, interactieve xylofoon. Bewegingen van voorbijgangers worden via sensoren omgezet naar klanken.
