PONTSTEIGER, AMSTERDAM
Auteur: Foka Kempenaar
Groot, hoog, ingenieus van constructie, zowel landmark als prestigieus woongebouw. Dat is de Pontsteiger. Een niet te missen eigentijdse stadspoort met daarin circa 400 luxe koop- en huurappartementen, bij het Amsterdamse IJ. In eerste instantie zou de constructie hoofdzakelijk uit staal bestaan. Maar na de bouwcrisis is een geheel nieuw gebouw ontworpen door Arons en Gelauff Architecten, grotendeels vervaardigd met (prefab) beton. Zo is de bouwtijd aanmerkelijk ingekort.
Op enige afstand lijkt het gebouw het meest op een poort. Wanneer je dichterbij komt, ontdek je echter een soort stoel met een open rug. Een rechthoekige vorm, die halverwege lijkt omgeklapt, en de hoogte ingaat.
Voor de realisatie van Pontsteiger is gewerkt volgens de nieuwste bouwtechnieken, geheel op basis van open BIM-standaarden. Tegelijkertijd komt ook de ambachtelijkheid van het oudste familiebedrijf van Nederland in het gebouw terug: Koninklijke Tichelaar heeft samen met de architecten glazuren in verschillende tinten ontwikkeld. Deze zijn aangebracht op steenstrips, die zijn ingestort in de circa 1.600 stuks toegepaste (sandwich) beton gevelelementen. Een afwerking die het gebouw op zonnige dagen een groene tot gouden schittering geeft. Niet verwonderlijk dus, dat Pontsteiger inmiddels ook wel de ‘Golden Gate’ van Amsterdam wordt genoemd.
De begane grond van Pontsteiger herbergt commerciële ruimten in de vorm van paviljoens onder de liggende U van de laagbouw. Samen met de kelder die zich onder waterniveau bevindt, vormen deze ruimten de onderbouw van het gehele complex. De kelderconstructie is volledig in het werk gestort, met uitzondering van zes prefab betonkernen, die verbinding maken met de bovenbouw.
Op de tweede verdieping begint het woongebouw in de liggende U. Deze laagbouw bestaat uit een constructie van in het werk gestorte wanden, breedplaatvloeren en prefab betonkernen. In deze bouwlaag van zes verdiepingen bevinden zich appartementen (vrij sector huur) met ruime balkons.
Vervolgens gaat het gebouw vanaf de zevende verdieping over in de twee torens. Die zijn tot een hoogte van 60 m vrijstaand. Ze tellen allebei zeventien verdiepingen, met op elke laag drie huurappartementen. De hoofddraagconstructie van de torens bestaat uit breedplaatvloeren op dragende betonnen binnenwanden en een dragende betongevel. Deze constructie is doorgezet tot aan het dak van Pontsteiger (op 90 m). Zowel de binnenwanden als de gevel zijn in prefab beton (van respectievelijk 250 en 300 mm dik) uitgevoerd. Hiervoor is mede gekozen om de torens de vereiste stijfheid te geven, met het oog op de verwachte windbelasting.
Bij het eerste ontwerp was voor de constructie van Pontsteiger vooral staal voorzien. Maar toen in 2008 de bouwcrisis toesloeg, bleek het gebouw te duur om te realiseren. Vervolgens heeft de architect onder leiding van de aannemers een geheel nieuw gebouw ontworpen, met veel meer woningen dan in het eerdere ontwerp. Wat ook veranderde was het casco, dat moest nu grotendeels worden vervaardigd met (prefab) beton. Zo kon de bouwtijd van vooral de torens aanmerkelijk worden ingekort: elke week groeiden deze met maar liefst één hele verdieping.
De meest in het oog springende onderdelen van de constructie zijn de vier gigantische stalen vakwerkliggers voor de 30 m hoge brugconstructie. Van toren tot toren overbruggen de liggers elk een afstand van maar liefst 50 m. Ze verbinden de torens en geven deze, samen met een betonnen liftkern, de benodigde stijfheid. De constructie met vakwerkliggers sluit tevens aan bij het ontwerp van de architect: de circa honderd luxe koopappartementen in de negen woonlagen van de brug moesten zo transparant mogelijk worden.
