Interview Elise en Anton Zoetmulder

Auteur: Cindy Vissering

Ze hebben een fascinatie voor architectuur die een hûh?-effect geeft. Architectuur die niet in één oogopslag te bevatten is, maar na bestuderen verbazingwekkend eenvoudig in elkaar steekt. Architectuur met gelaagdheid, die er in eerste instantie verrassend en iconisch uitziet, maar in werking intuïtief en sociaal is. De maatschappelijke betrokkenheid van Elise en Anton Zoetmulder zorgt ervoor dat zij aangetrokken worden door architectuur die de visie op de wereld ten tijde van de bouwperiode weerspiegelt. In hun eigen architectuur brengen zij op eenzelfde manier de verhalen van deze tijd in.

Fascinatie betonarchitectuur

Elise is interieurarchitect en studeerde aan de Willem de Kooning Academy in Rotterdam en Manchester Metropolitan University. Anton studeerde architectuur aan de Technische Universiteiten van Delft en Turijn. Voor zijn scriptie aan de TU Delft verdiepte hij zich in de architect Jean Renaudie (1925-1981) omdat hij de opbouw van deze architectuur wilde begrijpen. Elise raakte aangestoken en onderzoekt voor Local Hero’s de vrouwelijke architect Renée Gailhoustet (1929) die vanuit eenzelfde overtuiging stedenbouw en architectuur ontwierp met een vergelijkbare diepgang.

“We raken gefascineerd door architectuur die niet direct te begrijpen is,” aldus Anton, “Het nodigt uit tot nader onderzoek. En hoe verrassend wanneer er een goed doordacht en logisch verhaal achter schuilt. Dat vinden we interessant.” Elise: “ Dit verhaal is vooral krachtig als het aansluiting vindt bij de menselijke maat en belevingswereld van de mensen die er wonen.’’

Buitenruimte in hoogbouw

In Ivry-sur-Seine werden de tuinen op hoogte vooral ingegeven door de noodzaak de buitenwijken van Parijs leefbaar te maken. Elise: “In de huidige architectuur krijgt dit thema hernieuwde aandacht, nu vooral vanuit duurzaamheid en biodiversiteit gedreven.” Elise is bezig met het opzetten van een onderzoek over buitenruimte in hoogbouw door de tijd heen. “Opvallend is dat in het ideaalbeeld van Ivry-sur-Seine de tuinen beheerd (en zeer gewaardeerd!) worden door de bewoners. In de nieuwe hoogbouw die momenteel ontstaat met groen en bomen op balkons (in navolging van Bosco Verticale), worden deze beheerd door de gebouwbeheerder. Het positieve gevoel dat mensen krijgen van tuinieren wordt hen hier ontnomen.”

Terug naar realiteit

In hun eigen projecten verwerken Elise en Anton elementen van wat zij geleerd hebben uit hun onderzoeken. In een aantal woningbouwprojecten waar zij momenteel aan werken (ze mogen nog geen beeld en locatie delen), geven zij extra aandacht aan de structuur van de buitenruimte. Anton legt uit: “De voorgeschreven set-back verdelen we over de bovenliggende verdiepingen zodat ieder appartement een gelijk aandeel balkontuin krijgt.” Elise vult aan: “Meestal is het niet mogelijk om zo experimenteel te werken als Renée Gailhoustet en Jean Renaudie deden. In dit project gebruiken we hun idee om het grid van betonkolommen met schuine lijnen te verbinden, zodat er getrapte balkons ontstaan. Door deze slimme toepassing wordt een dergelijke vormafwijking economisch haalbaar.”

“Ook de golvende balkons van Westerschans geven de gebruiker extra ruimte op de galerij voor een zitje in de ondergaande zon,” vertelt Elise. “Daarnaast biedt de dubbele hoogte meer daglichttoetreding. Prettig voor de gebruiker en mogelijkheden voor planten om hoger te groeien.”

Thema duurzaamheid

Het huidige thema dat zij zien dat in de maatschappij speelt, is duurzaamheid (inclusief circulariteit). In hun projecten laten zij dit thema terugkomen, zoveel als de realiteit dit toelaat. Elise vertelt: “Ik mocht in de prachtige renovatie van RADIUS meedenken over het interieur. RADIUS is een kunstcentrum gevestigd in de oude ondergrondse waterreservoir bij de Watertoren van Delft. Een prachtig patina van roest is achtergebleven op de betonnen wanden. Voor de nieuw functie werden hier gaten in gezaagd. Deze stukken beton gaan we hergebruiken voor elementen in het interieur, evenals andere eruit gehaalde objecten. Bij de aannemer en de mensen op de bouwplaats is hiervoor veel aandacht nodig omdat men dit soort elementen ziet als afval. Voor je het weet verdwijnt het in een container.”

Grondstoffen ethiek

“Nieuwe materialen zijn niet duurzaam,” zegt Elise, “nieuwe architectuur is dat per definitie ook niet - en toch willen we een prettige leefomgeving creëren voor de mens. Nieuwe materialen worden altijd weggehaald uit de natuur, het is van belang om de juiste afwegingen te maken. We bekijken waar de grondstoffen vandaan komen en kiezen de materialen in afweging van de functie die ze moeten vervullen.” Anton vult aan: “Bestaande onderdelen gebruiken is lang niet altijd makkelijk, omdat een koper van te voren precies wil weten wat hij/zij krijgt, evenals de vergunningaanvraag bij de gemeente die zeer gedetailleerd moet zijn. Het is een hele toer om af te stemmen welk materiaal wanneer vrijkomt voor een project. Of er is opslag nodig.”

“Er is nog veel te ontdekken en te ontwikkelen,” besluit Elise, “daarom roep ik bij deze bouwers en opdrachtgevers op om meer te experimenteren!”