Glasvezelversterkte betonnen gevelschermen

Auteur: Kirsten Hannema

Het idee voor het ontwerp van het 18 screens house, een driegeneratiehuis, komt voort uit de lastige locatie, die omringd wordt door huizen en aan een hoofdweg ligt, waaraan logischerwijs de voorzijde zou komen. Dat gaf wel een probleem: hoe voorkom je geluidsoverlast? Daarbij komt dat de weg aan de zuidkant ligt, en de temperatuur in Lucknow gedurende acht maanden van het jaar zo’n 38 graden is.

Om het huis energie-efficiënt te laten functioneren, zonder een enorme koelinstallatie, bedacht Sanjay-puri architects een naar binnen georiënteerde woning met opengewerkte betonnen gevelschermen, die geluid weren en de zonnestraling en hitte buiten houden. De oost-, west- en zuidzijde sluiten zich op deze manier af naar de omgeving, de noordgevel is volledig van glas en biedt uitzicht op de tuin.

Andere wereld

Het idee voor de opengewerkte gevelschermen, gemaakt van glasvezelversterkt beton, is geïnspireerd op de traditionele borduurtechniek Chikankari en de halfopen stenen die je in de lokale architectuur tegenkomt. De schermen zijn op ruim een meter afstand van de (glazen) gevel geplaatst. De beplanting in de tussenruimte helpt om de temperatuur – met ruim een kwart – te reduceren, en draagt bij aan de rustgevende sfeer. De schermen bieden tegelijk uitzicht en privacy; je kunt er doorheen naar buiten kijken, maar vanaf de straat niet naar binnen.

Sculpturale kwaliteit

Voortbordurend op het ontwerp voor de betonnen schermen, kreeg de architect het idee om voor het huis twee verschillende soorten bekisting te gebruiken, hout én staal. Zo zijn gevelvlakken met een verschillende textuur gecreëerd, die samen een sculpturale compositie vormen.

Wat de architect aantrekt in beton, is die sculpturale kwaliteit en de variatie in toepassingen, waarbij verschillende ruimtelijke effecten ontstaan. ‘Je kunt beton ruw laten, je kunt vlakken in elkaar over laten vloeien, of – zoals hier – het gevoel van ragfijn kant oproepen’, legt Sanjay Puri uit. Daarbij komt dat beton overal in India beschikbaar is, en veel goedkoper is dan constructiehout. Omdat Indiaas hout ongeschikt is voor draagconstructies, zou dat geïmporteerd moeten worden uit Australië of Canada; het transport maakt het tot een minder duurzame oplossing.

Persoonlijke uitdaging

De uitvoering van het ontwerp had de nodige voeten in de aarde. De beoogde aannemer had niet eerder zulk beton gemaakt en slaagde er niet in om de gevraagde proefstukken te produceren. Daarop werd het bouwbedrijf Amuseconstructions aangetrokken. ‘Een aannemer met net zo weinig ervaring op dit gebied, maar hij vatte het project op als een persoonlijke uitdaging’, vertelt architect Sanjay Puri. ‘Ik gaf hem een aantal voorbeeldprojecten om te bezoeken, waaronder het 72 Screens Jaipur Office dat we eerder bouwden. Hij ging erheen en kwam terug met een sample dat veel beter was. Het is geweldig om te zien hoe een klein bedrijf met niet-opgeleide bouwvakkers dit weet te maken. Juist omdat mijn ervaring met grote bouwbedrijven is dat ze vaak nee zeggen tegen het experiment. Daarbij hebben we in India gelukkig veel bouwvakkers; het enige punt is dat je ze moet trainen. Maar de arbeidskosten liggen een stuk lager dan in Europa; daar zou zo’n project zeven keer zoveel kosten.’

Mede doordat de bouwvakkers getraind moesten worden, verliep de bouw langzaam; het casco nam anderhalf jaar in beslag, het interieur nog eens een jaar. Het in het werk gestorte beton is gemaakt met de lokale standaardmix. Met behulp van talloze proefstukken werd getest of de verfijnde constructie niet zou breken. Na de testfase is het ontwerp van de schermen in tekening uitgewerkt, en de mal vervaardigd, die ter plaatse gevuld werd met glasvezels en het beton.

Precies passend

Het was de kunst om het patroon van de betonnen schermen, de lijnen-afdruk van de houten bekisting en de naden van de grote betonnen platen precies op elkaar aan te sluiten. ‘Als je er drie mm naast zit, en dat herhaalt, ga je dat zien. Nu ja, het zal niet iedereen opvallen, maar voor mij als architect geldt: het moet precies passen.’ Ook de positie van de verlichtingsarmaturen, die meegestort zijn in de ruwe betonnen plafonds, is precies uitgetekend.

De vloer had de architect van gepolijst beton willen maken, maar dat zag de opdrachtgever niet zitten; hij wilde marmer, zoals je dat in veel Indiase huizen ziet. Uiteindelijk is gekozen voor een grijze, neutrale steensoort met nauwelijks tekening, die mooi aansluit bij de betonnen look van het huis.