Interview Jeroen Schipper - Orange Architects

Auteur: Cindy Vissering

Jeroen Schipper en Patrick Meijers zijn ingenieurs in hart en nieren. Want het architectonische verhaal moet ook gemáákt kunnen worden – en het concept wordt doorgetrokken tot in de kleinste details. Er wordt vaak gezegd dat Orange Architects narratieve architectuur ontwerpt, maar er is geen standaard werkwijze of volgorde in ontwerpen. Als er al een standaard werkwijze te herkennen is, dan is het die van het zorgvuldige analyseren van de context: het programma, de achtergrond, de omgeving en de historie van de plek. Uit deze analyse komt een concept: een beeld of een stuk tekst, wat als uitgangspunt genomen wordt voor het ontwerp. En al ontwerpende ontstaat er een verhaal.

^{Titelfoto: Appartementencomplex The Line in Amsterdam met zeer dunne betonnen kolommen en balkonranden (foto: Orange Architects)}

Het juiste project op die locatie

Elk project is uniek, de architecten zoeken net zolang naar het juiste detail, het juiste materiaal dat uitdrukking geeft aan het concept. Het vernieuwende woonconcept van Jonas in Amsterdam bijvoorbeeld kreeg vorm door nieuwe ideeën over collectief wonen in de stad door te trekken tot in het interieur. De woningen worden steeds kleiner, bewoners zijn steeds meer op faciliteiten buiten de woning gericht. Orange Architects ontwierp voor Jonas elke woning 2 m² kleiner en met die 2 m² per woning creëerden ze een reeks levendige ruimtes voor gezamenlijk gebruik. Het gebouw kwam te staan op een braakliggend terrein, dat al deels was ingenomen door de bewoners uit de buurt. Door het publieke leven met de gezamenlijke ruimtes gedeeltelijk het gebouw in te trekken, is als ware een compensatie ontstaan.

Materialen kiezen

Vanuit het beeld of de tekst als eerste concept volgt ook de keuze van materiaal. Beton is daarin niet anders dan alle andere materialen, steeds weer kijken ze welk materiaal de beste uitdrukking geeft aan het concept, passend in de context. The Cube in Beiroet was hierin uitzonderlijk, in die zin dat in Beiroet het basis toegepaste materiaal in het werk gestort beton was. In die context hebben ze het concept geheel ontworpen met in het werk gestort beton als uitgangspunt.

Bijdrage aan duurzaamheid

Orange Architects is in 2010 opgericht met drie partners met de gedachte om de krachten te bundelen op de internationale markt. Orange behaalde succes en ook Nederlandse opdrachtgevers vroegen of ze voor de Nederlandse markt konden bouwen. Jeroen behield een tijd zijn bureau JSA naast Orange Architects, maar op een gegeven moment bleek het te lastig om de aandacht te verdelen tussen twee goedlopende bureaus. Beide bureaus zijn nu gefuseerd. Door een groter bureau ontstaat er ook ruimte om overkoepelende ideeën uit te werken. Er zijn innovatie werkgroepen ingericht, die elk een onderwerp aanpakken, zoals duurzaamheid.

'World we Value’ is een zelfbedacht systeem om ambities en realisatie op duurzaamheid inzichtelijk te maken. Zo wordt in Jonas gewaardeerd dat er gerecycled beton is toegepast (betongranulaat). Maar ook slimmer en slanker ontwerpen wordt gewaardeerd. “Robuust en oversized heeft ook aspecten van duurzaamheid in zich,” licht Jeroen toe, “Niet alles hoeft demontabel of afbreekbaar te zijn, het mag best een gebouw zijn dat voor zeer lange levensduur is ontworpen met bijpassend materiaal. In ieder geval is de keuze van materiaal gerelateerd aan de ontwerplevensduur.”

Mooi beton – mooi houden

Aflopend hemelwater geeft vervuilende strepen op veel gevelmaterialen, en kan zeer ontsierend zijn voor beton. Orange kwam tot de ontdekking dat het afdekken van de bovenzijde van prefab panelen hierin een belangrijk aspect was, zodat het water niet in het beton indringt. Het hemelwater moet dan via de binnenzijde afgevoerd worden of met een overhang, voorzien van waterhol, aan de gevelzijde aflopen. Architecten houden meestal niet van overhangende waterslagen bij kozijnen, maar dit is in Jeroens ogen wel een oplossing voor het mooi houden van de gevel.

In de woonblokken van Hogewegkwartier in Amersfoort bestaat de gevel uit een afwisseling van baksteen en prefab betonpanelen, soms een hele beuk in prefab beton. Het beeld sluit aan op de historische wederopbouwbebouwing.

Betontoepassing in verschillende projecten

Jeroen: “Beton is een mooi stenig materiaal dat letterlijk vormbaar is, en naar gelang keuze mal en toeslagmateriaal een heel ander karakter aanneemt. Meestal ontwikkelen we na een eerste ideeschets de vorm en oppervlaktestructuur verder met een fabrikant samen.”

Nieuwe blik over de grenzen

Orange Architects ervaart dat zij in het buitenland een meerwaarde kunnen hebben, omdat zij als buitenstaander met frisse blik tegen de ontwerpopgave kunnen aankijken. Het maakt dat zij het bijzondere in de omgeving opmerken, of dingen zien die voor de bewoners al vanzelfsprekend geworden zijn. Op diezelfde manier willen ze naar projecten op eigen bodem kijken, door de context goed te analyseren.

In St. Petersburg viel hen op dat alles boven de zeslaagse bebouwing van stadsblokken een bijzondere architectuur heeft. In het ontwerp van Golden City (i.s.m. KCAP) is dit vertaald in een concept waarbij alle beëindigingen van de bouwblokken zijn voorzien van een goudkleurige rasterconstructie.

In het kader van de oorlog met Oekraïne hebben ze de werkzaamheden aan dit project gestaakt en een net startend project in Moskou teruggegeven. Ze hebben alle rechten overgedragen, zodat lokale architecten er verder mee kunnen. Het leek de juiste actie, ook omdat ze een opdracht in Oekraïne hebben lopen (samen met MVRDV) waarbij ze een prefab betonfabriek ondersteunen in het ontwikkelen van innovatieve concepten en betontoepassingen, die op een aantal locaties in Kiev gerealiseerd zouden worden. Dat zal nu wel op de lange baan geschoven worden, of misschien juist een boost krijgen in de wederopbouw van het land.