Prefab zonder dat je ziet dat het prefab is

Auteur: Cindy Vissering

Buiten de kaders denken is een typische eigenschap van een architect die tot een nieuwe vormentaal wil komen. Bijvoorbeeld door een materiaal of product iets te laten verwezenlijken dat het eigenlijk nog niet kon. Op die manier worden producenten getriggerd om nieuwe uitdrukkingsvormen te realiseren.

Diederik Dam van Dam & Partners Architecten heeft met zijn ontwerp van het pand Hourglass aan de Zuidas 'de dood aan de prefab' verkondigd. Hij presenteerde dit ontwerp en andere prefab betongebouwen op een symposium georganiseerd door Byldis over de vormvrijheid van prefab beton. Diederik Dam ontwerpt vaker gebouwen van meerdere bouwlagen met betonnen prefab gevelpanelen. Afhankelijk van de gewenste uitstraling heeft het prefab paneel een betonnen, bakstenen of natuurstenen buitenspouwblad.

Onzichtbaar prefab

Kenmerkend voor prefab panelen is dat de naden vaak zichtbaar zijn in de gevel in een regelmatig patroon. Bij een bakstenen gevel kan dit opgelost worden door het bakstenen buitenspouwblad in verband te laten eindigen en de aansluiting later af te voegen. Bij het project Hourglass wilde de architect werken met een patroon van natuurstenen gevelplaten. Maar hij wilde hier niet het regelmatige patroon in terug zien van de prefab panelen. Zoals hij zelf zegt: "een architect moet weten hoe bouwen werkt, maar ook een architect blijven".
Byldis bedacht hiervoor een systeem waarbij de panelen steeds een half paneel verschoven boven op elkaar komen te staan. De ontstane ruimte wordt opgevuld met halve panelen om de rij weer compleet te maken. Op die manier ontstaat er een lijnenspel waarvan het niet meer te zien is dat het om prefab panelen gaat.

Schuine gevel met rechte ramen

De vorm van het gebouw heeft een 'taille', vandaar de naam Hourglass. Hierdoor staan de gevels schuin, wat altijd een lastige is qua waterdichting. Een extra uitdaging in dit ontwerp is het feit dat de ramen wél in het lood staan. Het prefab gevelpaneel zelf wordt schuin gemonteerd, de binnenwand staat dus ook schuin. Een prefab paneel wordt liggend in een bekisting gemaakt. Dit betekent dat de aansluiting van het kozijn schuin in de mal ligt.
Wanneer een schuinstaande gevel bekleed wordt met natuursteen, dan lopen de naden tussen de panelen in de neggen schuin, omdat de randen van de natuursteen meestal loodrecht worden gezaagd. De architect wilde hier echter een strak horizontaal doorlopend lijnenspel. De naad tussen de panelen in de negge moeten op dezelfde hoogte doorlopen als aan de voorzijde van het paneel. Dit betekent dat deze panelen schuin afgezaagd moeten worden. En dat vraagt om precisie.

Prefab 5.0

De prefab panelen worden met zeer weinig tolerantie geplaatst, omdat de naden tussen de natuurstenen gevelplaten 'slechts' 12 mm breed zijn. Want het verschil tussen een gewone naad en de aansluiting met het volgende paneel mag niet zichtbaar zijn.

Een ander ontwerp van Dam & Partners, het project Zalmhaven in Rotterdam, wordt met 215 meter het hoogste prefab gebouw in de wereld. De hoeken van het gebouw hebben glas van vloer tot plafond. Dit is mogelijk gemakt door de betonnen prefab panelen 3D om de hoek heen te maken, zodat er voldoende stevigheid ontstaat.

Diederik Dam is trots op het resultaat en noemt de oplossingen Prefab 5.0, omdat in elk van deze projecten de producent nét even een stapje verder gaat.