Uit duinzand opgebouwd

Auteur: HilberinkBosch architecten

Gesitueerd in de uitlopers van de Utrechtse Heuvelrug, een voor Nederland bijzonder gebied, ligt deze duinvilla. Een prachtig hoog stuifduin komt aan de noordzijde van het kavel het terrein op waardoor er sprake is van een groot hoogteverschil. Hilberinkbosch heeft, naar wens van de opdrachtgever, de verbondenheid met de natuur het uiterlijk van de woning laten bepalen. Zo is het beton gekleurd naar het lokale duinzand.

Lokaal beschikbare grondstoffen

Het uitgangspunt is om een duinvilla te ontwerpen die wordt gebouwd met materialen van de locatie. Zo wilde men bijvoorbeeld het zand van de locatie gebruiken om beton van te maken. Het zand van de zandduinen blijkt na microscopisch onderzoek echter eolisch te zijn en is daardoor niet geschikt om beton van te maken. Eolisch zand is afgezet zand dat vooral heel gladde, ronde korrels heeft van gelijke grootte. Voor de toepassing in beton is een verdeling in korrelgrootte noodzakelijk omdat anders de tussenruime met meer cement gevuld moet worden.

Duinzand kleur

De kleur van het beton wordt daarom gebaseerd op het zand van de locatie. Uit een breed spectrum van proefstukjes wordt in overleg met de opdrachtgever een kleur gekozen en daarvan worden grotere proeftegels gemaakt. De proeftegels worden echter te donker en te geel bevonden. Doordat met grijs cement geen lichtere kleur gemaakt kan worden, worden de te gele betontegels geschuurd, wat leidde tot een fluwelen en helder betonuiterlijk. Door het schuren van de betonhuid wordt de kleur niet alleen door het cement, maar meer ook door het toeslagmateriaal (zand en grind) bepaald. Op deze manier wordt toch de juiste kleur en structuur gekregen.

Verbonden met de natuur

De L-vorm van de woning, met de rug het duin ingeschoven, omarmt een gecultiveerd binnenhof. De betonnen terreinverharding golft vanuit het hof de natuur in en is doorgezet in het interieur waardoor de vloer van het zwembad, bij openzetting van de grote puien, doorloopt in de natuur. Hoogteverschillen en trappen zijn in eenzelfde beton uitgevoerd, binnen en buiten worden letterlijk verbonden. De vloer heeft hierbij verschillende bewerkingen gekregen: binnen hoog glanzend gepolijst, buiten grof geschuurd, en alle variaties daartussen.

Naadloos beton

De wens van de opdrachtgever voor een naadloos gebouw heeft geleid tot een oplossing waarbij de betonnen banden als een doorlopende lijn in het werk zijn gestort. Om dilataties te voorkomen zijn de betonbanden schuifbaar opgelegd op stalen nokken en door middel van een schuivende verbinding aan de betonnen vloeren bevestigd. Dilataties, daktrimmen en waterslagen zijn weggelaten waardoor het gebouw een heldere belijning heeft.

Proefmonsters

De uitvoeringstechniek van plaatnaden, centerpennen, krimpkokers en afstandhouders wordt getest met een proefmuur, schaal 1:1. De bekisting is een combinatie van een systeemkist waarbinnen een betonplex plaat geplaatst wordt. Imperfecties in de cementhuid, veroorzaakt door bekistingsnaden, worden net als bij de proeftegel weggeschuurd waarna de betonbanden worden geïmpregneerd voor het perfecte resultaat.

Experiment

De banden zijn op de uiteindelijke plek, op hoogte, bekist en gestort. Dat een dergelijk betonexperiment niet helemaal risicoloos is, bleek wel bij de stort van de hoogste banden: bij een van de eerste stortdagen zijn de stempels onder de kist verschoven in het losse zand waardoor de kist geklapt is. Daarna is het proces geheel goed verlopen.

Voor de uitwerking van de betondetails is Henk Oude Kempers als schoonbeton adviseur betrokken. De intensieve samenwerking met het gehele bouwteam heeft geresulteerd tot deze zandparel in de duinen.