Stoer beton met bijzondere details

Auteur: Foka Kempenaar

Het bijzondere aan Villa K6 op Rieteiland-Oost in Amsterdam zit hem in de engineering, in combinatie met opmerkelijk ambachtelijk werk. Voordat dit geheel uit beton opgetrokken vrijstaande woonhuis naar ontwerp van V8 architects kon worden gebouwd is ingewikkeld denkwerk verricht. De fraaie betonnen gevel vormt tevens de draagconstructie. Het gehele pand is 3D-geëngineerd inclusief wapening, waarna het beton laag voor laag in het werk is gestort in een planken bekisting.

Ambacht vormt esthetica

Om de geheel uit beton bestaande woning de nodige tactiliteit mee te geven, koos de architect voor een uitvoering met een plankstructuur, gestort in het werk. Uit ervaring had Michiel Raaphorst van V8 architects geleerd dat wanneer je beton op een dergelijke ambachtelijke wijze verwerkt, de esthetica vanzelf ontstaat.

Voor een warmere uitstraling van het pand bedacht de architect dat het beton in lagen een andere kleurnuance mee kon krijgen. Door de kleurnuancering en de plankenafdruk in de betonlagen laat het eindresultaat een gevel met een bijzondere dynamiek zien.

Om algengroei te voorkomen, is aan het einde van de bouw een nanocoating toegepast.

Subtiele grijstinten

Normaal gesproken stort je beton per vak in een bekisting. Maar in dit geval werd steeds de volledige omtrek van de villa gevolgd. Zo kon over de gehele gevel een mooie horizontale lijn per kleurnuance worden gewaarborgd. Daarvoor kreeg elke laag net een andere tint, door het toevoegen van kleurstoffen. Het aanbrengen leidde tot behoorlijk wat extra denkwerk, en vroeg de nodige handigheid qua planning. De lagen variëren ook nog in dikte. Om dat te bereiken moesten alle betrokkenen onder andere goed op hoogte zijn van het stortplan. Zo moest exact helder zijn hoeveel kubels er op welk moment zouden arriveren op de bouwplaats en wat de inhoud was.

Deskundige uitvoering

Om er zeker van te zijn dat het beton op de juiste wijze zou worden bereid en aangebracht, zijn een ervaren betonbouwer (en ambachtsman) en Henk Oude Kempers als zelfstandig adviseur schoonbeton bij het proces betrokken. Voorafgaand en tijdens de bouw zijn vervolgens eindeloos veel monsters gemaakt in de betoncentrale.

De eerste stort in de bekisting betrof de kelder. Omdat deze onder het maaiveld ligt was dit een mooie plek om als 'mock up' te gebruiken, de eerste lagen te storten en daarbij te experimenteren met kleurstoffen.

Schelpornamenten

Niet alleen de houten bekisting zorgt ervoor dat de schil van Villa K6 als het ware is gaan 'leven'. Om het gevelbeeld verder te versterken, zijn op diverse plaatsen schelpornamenten aangebracht. Omdat dit soort details niet alleen fraai staat, maar ook het gevoel van het stoere beeld versterken en de liefde voor het ambacht laten zien. Uitgangspunt voor deze versiering zijn gehalveerde trechterschelpen. Van dit ontwerp is een mal gemaakt, door het in 3D te printen. Daar is vervolgens gietijzer in gestort. De gietijzeren elementen zijn in de kist opgenomen en meegestort. Wanneer het ijzer straks verroest en veroudert, doorbreken de ornamenten het utilitaire van het beton dat de constructie vormt. Zo krijgt deze villa als het ware een extra dimensie.

Bekroning centerpengat

Ook de gaten die ontstonden door de centerpennen zijn verfraaid met gietijzeren knopen, en geven het brute volume samen met de schelpornamenten een delicate rand. De versierde centerpengaten zijn naast fraai ook functioneel en bedoeld voor de ventilatie van de luchtspouw. Het vuil blijft echter buiten doordat de gaten van de pennen zoveel mogelijk zijn bedekt met een gietijzeren schelpknoopje, met in het midden een heel klein gaatje.

High tech en ambachtelijk

Het bijzondere van deze villa zit hem volgens Raaphorst vooral in het feit dat deze een ode aan het ambacht is en tegelijkertijd een voorbeeld van high tech engineering. Ambachtelijk, omdat je hierin duidelijk de kundige handen van de betonvlechter, de ijzergieter, de timmerman en de betonmenger terugziet. En high tech, omdat dit bouwwerk niet kon worden gerealiseerd zonder een complete 3D-engineering voorafgaand aan de bouw, inclusief wapening. Dat was mede nodig vanwege de uitkragende volumes bovenop de woning en de krachtwerking die daarmee gepaard gaat. Daar is een patio gerealiseerd inclusief zwembad.

Dat een complexe opgave als deze vervolgens soepel tot een fraai einde kon worden gebracht, is niet in de laatste plaats te danken aan het feit dat de opdrachtgever verstand van bouwen had. "Die moet bij een dergelijke opgave geheel achter een plan staan en de risico's begrijpen. Want stel dat je een schelp niet goed borgt in een kist, dan kan hij heel ergens anders in de gevel terechtkomen. Het goed aanbrengen van dit soort details kost tijd en vraagt dus vertrouwen."