Het OK-tankstation in Middelburg is een sprekend voorbeeld van de kunst van het weglaten. Een groot logo en decoratieve cirkels zijn gespaard uit een vrijstaande wand van massief, schoon beton. De wand vormt een duidelijk herkenningspunt in het landschap. Mede dankzij een goed doordachte, vakkundige uitvoering is het beton representatief voor het bedrijf.
In het eindresultaat is de textuur van de bekisting duidelijk zichtbaar in het betonoppervlak (foto: NOE-Betonvormgeving bv)
Het project in Middelburg was om meerdere redenen technisch uitdagend. Het ontwerp voor de wand was rank en transparant. Tegelijk moest de wand wel flinke dimensies krijgen zodat het logo goed uit de verf zou komen. De wand heeft een hoogte van 4,6 m en een lengte van 20,5 m. Het beton is ter plaatse gestort en is aan alle kanten zichtbaar. Er was dus geen ruimte voor 'schoonheidsfoutjes'. De vele sparingen in het ontwerp maakten het lastig om overal te kunnen verdichten. Daarom lag de keuze voor zelfverdichtend beton (ZVB) voor de hand. De kenmerkende eigenschap, een hoge vloeibaarheid die ZVB geschikt maakt om de complexe bekistingsvorm zonder trilapparatuur te vullen, zorgt ook voor een hogere betondruk op de bekisting tijdens het storten en uitharden. Door de dimensies van de wand van het OK-tankstation werd een zeer hoge betondruk verwacht. Bovendien lieten de sparingen in het ontwerp weinig ruimte vrij voor wapening. Een ingenieuze oplossing was nodig om deze wand vakkundig te realiseren.
De randen van de ronde uitsparingen zijn perfect uit de bekisting gekomen en zien er door de vellingkanten extra verzorgd uit (foto: NOE-Betonvormgeving bv)
Opvulling ronde sparingen
Het bouwteam heeft in samenwerking met betonspecialisten een plan van aanpak gemaakt om de kwaliteit van de wand te waarborgen. Voor het maken van de gewenste ronde sparingen, met een diameter variërend van 130 mm tot 1000 mm, zijn speciale opvulelementen gemaakt. In eerste instantie werd gedacht aan een standaard EPS-opvulling. Het materiaal is betaalbaar, het is makkelijk in de juiste vorm te frezen of te snijden, en het is na het drogen van het beton eenvoudig weg te breken. Maar gezien de verwachting van een zeer hoge betondruk en grote opwaartse kracht op de EPS-opvulelementen, was het team niet zeker van de vormvastheid als de elementen louter uit EPS zouden bestaan. Steven Gelderman van NOE-Betonvormgeving bedacht daarom een oplossing op maat. Opvulelementen van EPS geklemd tussen twee platen betonplex, over het volledige oppervlak betondrukbestendig verlijmd. Voor een spiegelgladde afwerking aan de binnenranden van de ronde sparingen en de letters van het logo, is het EPS bekleed met Neoliner, spiegelgladde stroken PVC van 1,8 mm dik. Om een esthetisch aantrekkelijke rand aan het beton te maken, zijn de betonplexplaten voorzien van een vellingkant. De vellingkanten zijn daarna ook nog afgelakt, om het lossen te vergemakkelijken.
De bekisting van de betonnen wand in opbouw (foto: NOE-Betonvormgeving bv)
OK
De letters van het logo vereisten extra aandacht in de voorbereiding van de uitvoering. Het risico lucht in te sluiten tijdens het storten was namelijk door de vorm van de letters veel groter. Bovendien moest de kern van de letter O 'zwevend' worden uitgevoerd. De vulelementen van de letters O en K voor het logo van 3,2 m hoog, hebben dezelfde opbouw als de ronde vulelementen. Slechts vier stalen kokers van 40 mm x 80 mm met aangelaste wapening dragen de betonnen kern van de letter O. De kokers zijn uitgespaard uit het vulelement van de O. Op deze manier is de positie van de kokers gefixeerd. Om de kern van de O goed te laten uitvullen tijdens het storten, is aan de bovenzijde van de ovaal een ontluchtingskoker van PVC met een diameter van 70 mm geplaatst. Na het uitharden is de ronde koker weggeslepen en handmatig afgevuld met beton en glad afgewerkt. Ook in de driehoek aan de onderzijde van de K is deze oplossing toegepast om ingesloten lucht te voorkomen.
De stalen kokers zijn uitgespaard uit de opvulelementen (foto: NOE-Betonvormgeving bv)
Bestendige bekisting
De wand is bekist met stalen bekisting type NOEtop, gecertificeerd voor een bekistingdruk tot 88 kN/m². De toegepaste panelen variëren in breedte van 500 mm, 750 mm en 1000 mm. Verticaal zijn panelen van 3310 mm en 1325 mm aan elkaar gekoppeld. Aan de panelen zijn ruwhouten delen toegevoegd voor een houten lattenstructuur in het oppervlak van het beton. In de panelen zitten op vaste afstanden ronde gaten waar centerpennen kunnen worden ingebracht. De koppeling tussen de bekistingsdelen, door middel van de centerpennen, zorgt er enerzijds voor dat de wanddikte over het gehele vlak wordt gewaarborgd. Anderzijds zijn minder verstevigings- en schoorvoorzieningen nodig om de bekisting stabiel te houden en bestand te maken tegen optredende betondruk tijdens het storten en uitharden. De kleine ronde sparing van een centerpen blijft zichtbaar in het eindresultaat. In Middelburg zijn een paar centerpennen verplaatst om te voorkomen dat ze precies op de rand van een grote sparing zouden uitkomen. De constructie van de bekisting is daardoor op andere plaatsen verstevigd.
Het bedrijfslogo schittert door ‘afwezigheid’ op de betonnen wand van het tankstation (foto: NOE-Betonvormgeving bv)
Positie fixeren
Slimme hulpmiddelen kunnen de uitvoering eenvoudiger maken. Met behulp van multiplex boormallen bijvoorbeeld, zijn de ronde sparingen uitgezet op de juiste positie binnen de bekisting. Zo hoefde alleen het centerpunt van een sparing te worden uitgemeten en afgetekend op de kist. De overige benodigde boorgaten stonden aangegeven op de mal. Elk vulelement afzonderlijk kon zodoende zeer strak tegen de kist worden aangetrokken na het sluiten. Ook is gezorgd voor een continue aanvoer van het betonmengsel, gestort met een betonpomp, zeer langzaam om een gelijkmatig verdeelde vulling van de bekisting te waarborgen.
Voorbereiding werkt
De gedegen voorbereiding van het bouwteam en de vindingrijke oplossing voor de vulelementen hebben geleid tot het gewenste resultaat. Het logo schittert in de afwezigheid van massa en de uitgespaarde cirkels hebben haarscherpe, gladde randen.
Zelfverdichtend beton (ZVB) is extreem vloeibaar en heeft een grote stabiliteit. De betonspecie vult de bekisting volledig en passeert en omhult alle in de bekisting aanwezige wapening zonder aanvullende verdichting.
