Ragfijne gevelversiering in beton verwijst naar bijzondere historie

Auteur: Foka Kempenaar

Kunstenares Nynke Koster vertelt met het werk ‘Wyckoff NYC’ in Hoorn met afgietsels uit gedetailleerde rubberen mallen op verfijnde wijze een bijzonder verhaal in beton. ‘Wyckoff NYC’ omvat dertig gevelpanelen van beton met 7 variaties in beeld. Die vertellen het verhaal over de geschiedenis van een stukje Hoorn in New York City.

Nynke Koster werd in 2017 door de gemeente Hoorn benaderd voor een nieuwe opdracht: een geveltoepassing voor project Kaapse Hoorn aan de Siriusstraat, een woongebouw met daarin 132 sociale huurwoningen.

Waarom Wyckoff?

Nynke was meteen enthousiast, en koos voor een verwijzing naar een bijzonder stukje Hoornse geschiedenis. Een verhaal dat haar bijzonder trof, toen ze in 2015 vier maanden in New York verbleef en vele plekken met ‘Dutch roots’ bezocht. “Mijn favoriete plek werd het Wyckoff boerderijtje in Brooklyn. Het oudste ‘overgebleven’ huisje uit New York City.” De naam verwijst naar de eerste bewoner, Pieter Claesen Wijckoff. Zijn familie kwam uit de omgeving van Hoorn en West Friesland.

Maïs als bindmiddel

Destijds werd maïs als isolatiemateriaal gebruikt. “Ik trof het ook aan in de muren van het boerderijtje. Daarbij was deze groente belangrijk voor de handel tussen de inheemse bevolking en de Nederlandse nieuwkomers.” Maïs vormde hiervoor als het ware het bindmiddel. Vandaar dat deze ‘gouden groente’ op diverse plekken in Nynke’s kunstwerk opduikt. In de diverse gevelpanelen vind je bovendien kleine verwijzingen naar het Wyckoff house.

Beton is prettig stuurbaar

Het werken met beton bezorgde Nynke geen noemenswaardige hoofdbrekens. Want de wijze waarop dit materiaal moest worden verwerkt met behulp van rubberen mallen, lijkt heel veel op manier waarop ze gips verwerkt. “Een materiaal waarmee ik flink ervaring heb. Beton is net als gips ‘prettig stuurbaar’, met het bijkomende voordeel dat het veel harder is en je het daardoor gemakkelijk buiten kunt toepassen.”

Rubber als basis

Voor haar project Wyckoff NYC maakte Nynke met diverse lagen vloeibaar rubber mallen; afdrukken van onder meer maïs en ornamenten uit de Gouden Eeuw, die ze vond in bepaalde bouwwerken in Hoorn. De afgietsels maakt zij door een aantal lagen vloeibaar rubber over elkaar aan te brengen, totdat ze tevreden is over de dikte. “Dat rubber kan ik in elke gewenste consistentie maken. Ook ‘pindakaas’ dikte zodat het niet druipt en ik snel een dikke laag kan aanbrengen.” Dat laat ze drogen en dat wordt dan weer verwijderd en fungeert als (delen van) een mal. Om de rubberen afdrukken te testen, maakte ze daarvan eerst gipsen afgietsels.

Spelen met mal

Vervolgens voegde Nynke de diverse rubberen mallen samen tot één geheel. Bij de betonleverancier werd dit bevestigd in een houten bekisting met de afmeting van één paneel. “Daarna heb ik ‘gespeeld’ met de samenstelling van de rubberen afdrukken. Zo heb ik soms slechts een deel gebruikt, of het rubber afgietsel doorgesneden en een deel van het beeld op zijn kop terug laten komen. Zodoende zijn er zeven verschillende betonnen afgietsels gemaakt. Dus op die 30 panelen zie je af en toe een herhaling van het beeld.”

Zoektocht naar producent

Nynke heeft wel even moeten zoeken, voordat ze een betonproducent vond die het aandurfde om haar gedetailleerde rubberen afdrukken te gebruiken. “Ik ben bij een aantal geweest en dan werd ik echt zo aangekeken van ‘wat komt dat meisje nou weer doen?’” Uiteindelijk vond ze één betonfabrikant die het avontuur aandurfde: de Ossendrechtse Beton Industrie (OBI).

Ook OBI aarzelde in eerste instantie. “Ze zeiden ‘wat jij wilt dat bestaat niet’. Maar ze wilden wel een afgietsel proberen. Toen ze vervolgens het resultaat zagen waren ze aangenaam verrast en helemaal om. Bijkomend voordeel is dat de betonfabrikant zijn portfolio kan verbreden.”

Meer werken in beton

Hoewel haar werk het meest bekend is vanwege de rubberen kunst die ze produceert, werkt Nynke vaker in beton. Zoals bij project Echo: een 18.000 kg wegende betonnen schijf met een doorsnee van 6.5m. Deze vind je sinds 2020 in de Voorstraat, achter de Oude Kerk van Delft. Meer over de gedachte achter dit prachtige werk en de wijze waarop het gemaakt is, lees je hier: kunstwerk Echo. En op het moment van het schrijven van dit stuk werkt ze aan een nieuw betonnen kunstwerk voor een schoolplein.

De bewoners van Kaap Hoorn reageerden enthousiast op de kunst. De rubberen mallen hangen nu in een vitrine bij de entrees van de gebouwen, samen met een toelichting op het verhaal dat Nynke wil overbrengen met haar werk.