Ontdekkingsreis in architectonisch beton

Auteur: Foka Kempenaar

Tussen de Zenne en het Zeekanaal aan de Steenkaai in het Vlaamse Vilvoorde, verrijst Waterzicht: een hoogwaardig en zeer duurzaam woningbouwproject ontworpen door Atelier Kempe Thill. Het huisvest 78 luxe appartementen, plus een aantal grondgebonden woningen en een gezamenlijke binnentuin. Het is het vierde woningbouwproject in een serie, waarbij de architect de mogelijkheden van het toepassen van architectonisch beton steeds verder onderzoekt.

Waterzicht komt recht tegenover het historische park 3 Fonteinen. Het wordt een hybride gebouw: boven appartementen, in de plint werkruimtes en horeca. Op de begane grond vind je bovendien een aantal grondgebonden woningen. Door die indeling en doordat het zowel grenst aan de Zenne als aan het Zeekanaal, heeft dit appartementencomplex eigenlijk geen achterkant.

Typologisch is Waterzicht dus een zeer gevarieerd project, met overal zichtzijdes. De vraag aan de architect was vervolgens hoe om te gaan met die enorme diversiteit, zonder dat je een architectuur maakt die additioneel wordt. De oplossing werd gevonden in consistent vorm- en materiaalgebruik: door in de gehele schil een combinatie van architectonisch beton en natuursteen toe te passen, overal balkons toe te voegen, daarbij harmonisch met stramienmaten om te gaan en rondom een alzijdige colonnade te creëren, ontstaat een zekere flow in de uitstraling.

Hoog wooncomfort

Het resultaat is een robuust appartementencomplex, met een hoog wooncomfort. Dat komt niet in de laatste plaats door de zeer riante afmetingen van de prefab betonnen balkons. Deze zijn circa 3,50 m diep en hebben een oppervlak tussen circa 25 en 100 m². Doordat ze bovendien over de gehele breedte van de woningen zijn gesitueerd, gaat deze riante buitenruimte op een natuurlijk wijze over in het interieur. Samen met de grote raampartijen, dragen deze balkons bij aan het totaalplaatje dat de architect voor ogen heeft: lichte, luchtige en ruime woningen, met panoramisch uitzicht. Een gebouw waar het straks goed toeven is, zeker in combinatie met de groene daktuinen en een gezamenlijke, groene binnentuin.

Het ontwerp van Waterzicht is gebaseerd op eerdere ervaringen die Kempe Thill opdeed met onder andere het centrale gebouw van het nieuwe Panamarenkoplein in Antwerpen. Dit gebouw, dat in 2018 werd opgeleverd, maakt deel uit van Nieuw-Zuid. Een nieuwe stadswijk die vorm krijgt tussen de Schelde en het justitiepaleis. Daar was het voor architect André Kempe naar eigen zeggen ‘een eyeopener dat je met betonelementen terrassen kunt creëren die soms behoorlijk groter zijn dan het appartement (100 m²) zelf. Het resultaat is een appartement dat aanvoelt als een riante patiowoning, met een ongelooflijke ruimtelijkheid.’

Passief-huis en isokorven

Het casco van Waterzicht wordt opgebouwd met ter plaatse gestort beton. Net als bij de vergelijkbare projecten in Antwerpen is ook dit project zeer duurzaam. Zo resulteert het compacte design van de woningen in een aantrekkelijke ratio qua vloer- en geveloppervlakte. Daardoor is er weinig warmteverlies: een ideaal startpunt voor de zeer energiezuinige installaties die in het complex komen, waarbij een deel van de energie wordt opgewekt met PV-panelen. De woningen voldoen straks nagenoeg aan de Passiefhuis-eisen.

Daarnaast zijn ook de akoestische eisen groot. Daarom komen er overal zwevende dekvloeren en voorzetwanden van steen in de constructie, zodat ieder appartement echt geheel ontkoppeld is van dat van de buren. Opmerkelijk: waar je tegenwoordig meestal ziet dat de vloerbalken direct vergoten zijn in de vloerelementen, is dit proces hier geknipt. De prefab dekvloeren worden bij Waterzicht aan het casco bevestigd met behulp van iso-korven.

Exoskelet

Voor het architectonisch beton aan de onderzijde van de vloerplaten wordt dezelfde betonmenging toegepast als bij de kolommen en draagbalken. Een en ander wordt monolitisch met elkaar verbonden, waardoor het typische ‘exoskelet’ verrijst, dat de serie woningbouwprojecten van Kempe Thill in Vlaanderen inmiddels zo kenmerkt.

Over de definitieve afwerking van het gebouw wordt ten tijde van het schrijven van dit stuk nog nagedacht. Waarschijnlijk wordt gekozen voor het zandstralen van het beton, nadat het schoon uit de kist komt, net als bij het eerder gebouwde Blok 14 in Antwerpen.

Esthetiek en robuustheid

Naast de esthetiek van beton, vormt de degelijkheid van dit materiaal voor Kempe Thill een belangrijke factor, om het steeds vaker in het zicht toe te passen in woongebouwen. Daarom worden zowel de balkons als de kolommen en de balken die deze kolossale buitenruimten straks dragen, in Vilvoorde vervaardigd van prefab architectonisch beton. Een materiaal dat de architect oorspronkelijk ook in gedachten had voor de geveldelen van de woningen. De opdrachtgever gaf echter de voorkeur aan het kostentechnisch net wat aantrekkelijkere natuursteen.

Bakstenen, natuurstenen en betonnen gebouwen zijn in België bovendien nog meer gewild dan in Nederland. Een gegeven dat de architect juist in Vlaanderen de kans biedt om de mogelijkheden van architectonisch beton nader te bestuderen. Waterzicht in Vilvoorde is daarmee geen project dat op zichzelf staat, maar dat past in lijn van een bepaalde architectonische benadering die Kempe Thill interessant vindt.