Gekromde betonschalen overkoepelen gebedsruimte

Auteur: Barbara Heijl

De centrale moskee in Keulen zou niet misstaan als hedendaags decor voor de sprookjes van 1001 nacht. Betonnen schalen gecombineerd met grote glasvlakken vormen een centrale koepel. De betonnen structuur staat symbool voor beschermende handen. Architectenbureau Paul Böhm ontwierp de grote, glazen wanden als de weergave van een transparante gemeenschap. Twee 55 m hoge betonnen minaretten flankeren de koepel.

Betonnen eenheid

Het complex heeft een constructie van gewapend beton en is op staal gefundeerd. Het verhoogde dek op de eerste verdieping draagt bij aan de stabiliteit, omdat het alle bouwdelen met elkaar verbindt. Samen met de stabiliteitswanden eronder vormt het een tafelconstructie voor de koepel erboven. De stijfheid van de schalen zelf is vrij hoog, omdat de doorsnede van boven naar beneden toeneemt. Verder zijn stalen trekstangen gebruikt, bovenin de koepel, om de betonnen schalen zijdelings met elkaar te verbinden. De kozijnen zijn met flexibele kunststof profielen tussen het beton geklemd om spanning op het glas te voorkomen.

Cilinder en bol

De gekromde wanden van de moskee komen voort uit samengestelde geometrische figuren. De hoofdvorm van de centrale koepel bestaat uit een cilinder en een halve bol. Daaromheen staat een zelfde volume, maar dan met een grotere radius en een lager hoogtepunt. Dit volume is bovendien aan de voor-, achter- en bovenzijde afgeknot. Net als bij de ringen van een ui is hier omheen nog een ‘ring’ aangebracht. De radius van de bekistingselementen was vrij constant. De oppervlakte van de bekisting bestond uit gebogen betonplex planken, samengesteld tot elementen van 1,2 m bij 0,6 m. Het beton is in situ aangebracht en traditioneel verdicht. Bijna alle bekistingselementen zijn meerdere malen gebruikt.

Boucharderen

Een zware steiger heeft gedurende de volledige uithardingsperiode de schalen ondersteund. Daarna zijn oneffenheden als gevolg van luchtbellen gevuld en is het beton gebouchardeerd (gehamerd). Het boucharderen kostte ongeveer een uur per vierkante meter geveloppervlak. Vervolgens is de gevel waterafstotend geïmpregneerd.

Bijzonder detail

Centraal op het centrale, verhoogde plein staat een fontein. Het water stroomt in cascades naar beneden en verbindt zo de twee verdiepingen. De val van het water vult de binnenplaats met een klaterend geluid. Het water stroomt verder naar de kelder waar het de route begeleidt naar de badkamers van de hamam in de kelder.