Esthetiek van toevalligheid

Zestien Eiken Schuur, Berlicum

Hilberinkbosch architecten

Bij veel boerderijen in de Meierij van ’s-Hertogenbosch is het bedrijfsgedeelte vastgebouwd aan het woonhuis. Veelal was het geheel te klein voor stalling, opslag en werkruimte en werd bij de boerderij een schuur opgetrokken. De schuur werd gebouwd van materiaal dat in de directe omgeving voorhanden was en met een vergelijkbare constructieve opbouw als de boerderij.

Oude traditie, nieuw leven

In 2017 bleken zeven honderdjarige eiken op het erf van architectenbureau Hilberinkbosch in slechte staat te zijn. Ze moesten worden gerooid en in plaats dat de stammen naar de papierindustrie zouden gaan, besloten de architecten om een oude traditie nieuw leven in te blazen. Met eigen materiaal en oude technieken is een nieuwe schuur gebouwd op de plaats waar een collage van versleten bouwsels aan vervanging toe was, passend bij het monumentale karakter van de boerderij. Met aanvulling van enkele eiken stammen van het landgoed De Wamberg was er voldoende hout beschikbaar voor het nieuwe bouwwerk.

De dwarsdeelschuur is opgebouwd uit vier ankerbalkgebinten verbonden door gebintplaten waarop een sporenkap rust. Deze is asymmetrisch van opbouw met een steil en een flauw dakvlak. De schuur bevat drie ruimtes: een open stalling voor voertuigen, een berging en een werkplaats c.q. vergaderruimte voor het kantoor. Boven de berging bevindt zich een verdiepingsvloer die in open verbinding met de werkplaats staat.

De boomstammen zijn zo volledig mogelijk gebruikt. Zo is schors op de kopse kant van de schuur mee gestort in het beton om het gebouw op te laten gaan in de boomrijke omgeving. En de afdruk van het verse hout wordt bewaard door de spintplanken als bekisting te gebruiken.

Aarding met beton

Het beton ‘aardt’ het gebouw, maakt dat de houten constructie een fundering heeft en opgetild wordt boven de vochtige grond. Het beton voegt in de parameters van de traditie van het gebruik van hout een frisse expressie toe. Het beton vormt de ruimte en kadert het landschap. De helderheid van beton activeert het hout, maakt het spannend en scheidt op subtiele wijze de diverse houten onderdelen. Beleving van nieuwe architectuur moet een bevrijdend gevoel opleveren, echte ruimte voor innerlijke ruimte.

De betonnen gevels zijn ter plaatse gestort. Omdat de betonwanden ongeïsoleerd uitgevoerd worden, zijn de gevels zowel aan de binnenzijde als de buitenzijde bedoeld om in het zicht te laten. Het schors is in de bekisting aangebracht. De wanden aan de binnenzijde zijn bekist met spintplanken. De centerpennen zijn onbehandeld in de gevels gelaten en zijn daarmee een zichtbaar relict van de bouwwijze.

Het betonnen kader van het bloemenraam is op de bouwplaats liggend geprefabriceerd. Het kader is in de bekisting gemonteerd en direct mee gestort. Op deze manier vormt het strakke kader een monoliet geheel met de schorsgevel. In de gevel met schors vallen de centerpengaten weg in het ruwe geveloppervlak.

Bouwen met wat er is

Op verschillende manieren zijn onbehandeld hout, beton en glas met elkaar vermengd geraakt. Door de verschillende maten van de planken en schorsdelen was de bekisting verre van ideaal. In het beton zijn resten van de zachte spintplanken achtergebleven en heeft het looizuur uit het verse hout verkleuringen veroorzaakt. Ook de in de bomen vergroeide ijzerdelen van prikkeldraad en granaatscherven hebben voor onvolkomenheden in het hout gezorgd. Het zijn deze additionele omstandigheden die onverwachte sporen in het hout en het beton hebben achtergelaten.

Toevalligheid is hiermee een belangrijk onderdeel van de esthetiek van het gebouw geworden. Het geeft de hedendaagse schuur een levendig uiterlijk waardoor oud en nieuw wonderbaarlijk goed samenkomen.