Betonreflectie op Gouden Eeuw

Kunst in beton die je aan het denken zet

Auteur: Foka Kempenaar

Dat beton mensen kan aanzetten tot reflectie, ontdek je als je plaats neemt op ‘Echo’. Een betonnen kunstwerk en bankje ineen, dat zich bevindt in de openbare ruimte, achter de Oude Kerk in Delft.

De kunstenares startte in 2019 met de realisatie van Echo, in het kader van het themajaar ‘Delft & en de Gouden Eeuw’. Al wandelend door de stad ging ze op zoek naar verhalen uit het verleden, die ook vandaag de dag nog betekenis kunnen hebben voor onze samenleving.

Een thema dat in deze zoektocht al snel naar voren kwam was dualiteit. De tegenstrijdigheden in de Gouden Eeuw waren enorm in Nederland, en dus ook in Delft. Nynke besloot die tweeslachtigheid een plek te geven in haar werk.

Alles is gelijk

Binnen een betonnen schijf met een diameter van 6.5 meter toont ‘Echo’ daarom zowel de zeeslagen met hun resulterende zeehelden, als de armoede van de stad en haar inwoners. Je ziet beelden over slavernij en immigranten, maar ook typisch Delftse iconen als het puttertje van Fabritius en de weerspiegelingen van Vermeer komen terug. “Er is binnen Echo bewust geen waardeoordeel: alles is ‘gelijk’.”

Rubberen afgietsels

Nynke is vooral bekend om haar rubberen kunstwerken. Dit materiaal gebruikt ze keer op keer, voor het maken van bijzondere afgietsels van de wereld om haar heen. Voor Echo ging ze hiervoor naar diverse locaties in Delft, met name de Oude- en Nieuwe Kerk. Daar maakte ze doormiddel van het aanbrengen van diverse lagen vloeibare rubber over elkaar, afgietsels van het plakkaat van de Slag bij Ter Heijde, de grafmonumenten van Maarten Tromp en Piet Hein, en verschillende vloerdelen en grafstenen.

De rubberen afgietsels fungeerden vervolgens weer als mal, waarmee de betonnen onderdelen van het kunstwerk zijn gegoten.

8 schijfdelen van 2000kg

De rubberen afgietsels werden door de kunstenares bij elkaar gevoegd in 8 punten, die later op de plek waar het kunstwerk moest komen zijn samengevoegd tot het beoogde cirkelvormige werk. Het gieten van het beton ging naar eigen zeggen in een keer helemaal prima: “Wel hebben we van tevoren een paar kleine testjes gedaan om te zien hoe een en ander uit het rubber kwam.”

Nynke weet nog goed dat het eerste betonnen resultaat in haar atelier arriveerde: “Dat was op 5 december. Het voelde als een Sinterklaascadeau met enorme afmetingen: 8 schijfdelen, met elk een gewicht van ca. 2000kg. Daarna heeft een aantal stagiaires de delen die ik met epoxy wilde volgieten zwart gemaakt met inkt, en heb ik poedervormig Mica aangebracht op de geschilderde delen. Tenslotte heb ik daarover heel langzaam een laag epoxy gegoten. Zo bleef de Mica op zijn plek zitten en kreeg de epoxy de tijd om zich netjes in het beton te voegen.”

Het bankje in het midden van Echo is vervolgens in vier losse delen gegoten. “Dat hebben ze bij plaatsing van het gehele kunstwerk op de betonnen schijf gepositioneerd met een kraan.”

Onderhoud belangrijk

Omdat er dagelijks mensen over Echo lopen en erop gaan zitten, is het beton geïmpregneerd en heeft het epoxy een extra transparante beschermlaag gekregen. “Verder zijn er geen specifieke beschermende maatregelen genomen. Het is aan de gemeente Delft om het kunstwerk te onderhouden. Zij hebben toegezegd het kunstwerk regelmatig schoon te spuiten. Dat gebeurt echter minder vaak dan ik zou willen.” Ze is vooral beducht voor eventuele beschadigingen van het epoxy. “Dat is zachter dan het beton en daarmee gevoeliger voor beschadigingen. Zo is daar al een keer wat in gekrast. Dat is natuurlijk niet fraai, maar dat kan zo nodig weer weggehaald worden.”

Waterlandschap

Door het aanbrengen van de transparante epoxy, in combinatie met de zwarte inkt daaronder, ontstaat de illusie dat de verschillende betonnen delen vol zijn gelopen met zwart water. Het kunstwerk geeft je daardoor het gevoel dat je je in een waterlandschap bevindt. Typisch Nederlands. Toen het werd aangelegd in de Gouden Eeuw, en nu nog steeds.

Water fungeert tevens als spiegel. Hetzelfde geldt voor de epoxy. Wie over Echo heenloopt of daarop plaatsneemt, ziet delen van zichzelf gereflecteerd. Dat, gecombineerd met de tegenstrijdige afbeeldingen, biedt letterlijk en figuurlijk stof tot nadenken.

Meer over het gedachtegoed achter het ontwerp en het proces van het maken van de afgietsels van reliëfs zie je op Nynkes website.