Bescheiden én groots in bruut beton

Auteur: Kirsten Hannema

MORE Architecture had een duidelijk beeld voor ogen bij het ontwerpen van de Gingko Gallery in de Chinese stad Jiaxing. Het museum moest een ingetogen uitstraling krijgen, passend bij de natuurlijke omgeving. Daarbij moesten de draagstructuur en ruimtelijke indeling samenvallen, en eenvoudig te bouwen zijn. De oplossing werd gevonden in een gebouw dat is opgetrokken uit één materiaal: in het werk gestort beton.

Eenvoud

In 2017 werd MORE Architecture door een Chinese projectontwikkelaar gevraagd om een museum van 2500 m² te bouwen op een eilandje in een - kunstmatig aangelegd - meertje, als onderdeel van een grotere gebiedsontwikkeling. “De opdrachtgever vroeg om een iconisch gebouw”, zegt architect Daan Roggeveen. “Maar in reactie op de ‘museumgekte’ die sinds 2010 gaande was in China, waarbij talloze spektakelgebouwen verrezen, leek het mij interessanter om een eenvoudig gebouw te maken, passend bij de natuurlijke omgeving. De vraag daarbij was: hoe kunnen we het zo simpel mogelijk materialiseren, waarbij draagstructuur en ruimtelijke organisatie samenvallen met het materiaal? In het werk gestort beton bleek hiervoor de perfecte oplossing.”

Monoliet beeld

De architecten ontwierpen een museum met half-open zalen, een atelier, winkel en auditorium, waarbij bezoekers zelf hun route kunnen kiezen. De draagstructuur is opgebouwd uit een (installatie)kelder, met daarboven massieve L-vormige betonnen wanden, die schaaldaken dragen met een overspanning tot 17 meter. Van zuid naar noord neemt de maat van de zalen in omvang en hoogte toe. Aan de zuidgevel heeft het gebouw een gesloten karakter en aan de noordzijde opent het zich naar de omgeving. “We wilden een monoliet beeld creëren, waarbij we het daglicht op een zachte manier binnenbrengen”, zegt Roggeveen over de schaaldaken, waardoor licht gefilterd binnenvalt. 

Schaaldak als boot

De hangende schaaldaken bieden een ruimtelijk spektakel, dat zich pas binnen in het gebouw ontvouwt. “Hoe we die daken moesten maken, wisten we niet direct”, vertelt Roggeveen. “We waren bezig met het ontwerp en hadden nog maar een paar dagen tot de eerste presentatie, toen ik naar de Shenzhen Biënnale ging voor een lezing. De spreker was een uur vertraagd, waarop ik besloot om te wachten in een koffiebar. Daar kwam ik twee bevriende Spaanse architecten tegen. Ik toonde hun mijn schetsen voor het dak, en vroeg hoe zij het constructief zouden aanpakken. Hun advies: benader het schaaldak als een boot. Op die manier hebben we de bekisting uiteindelijk gebouwd.”

Simpel proces

Beton bood de mogelijkheid om het bouwproces overzichtelijk te organiseren. Roggeveen: “Ik had aan projecten die wij eerder in China realiseerden de frustratie overgehouden van de eindeloze – soms chaotische - stroom materialen die op de bouwplaats bleef arriveren. Stenen, folies, metalen frames, natuurstenen afwerking. Ik dacht: kan het niet simpeler? Daarbij vind ik het beeld van betonnen casco’s in zichzelf al prachtig, het idee van ‘what you see is what you get’. Het ruwe beton in beeld laten kon ook relatief makkelijk, omdat de Chinese isolatie-eisen minder streng zijn.”

In 6 weken gebouwd

Achtereenvolgens zijn de fundering en kelder, de begane grondvloer, de L-vormige schijven en de schaaldaken gemaakt. De bouw van de 10 meter hoge steigerwerken, het timmeren van de houten bekisting voor de wanden en de bootvormige schaaldaken, het plaatsen van de staalwapening en het storten van het beton – 250-300 mm dik - duurde in totaal 3 maanden. “We konden snel werken, omdat we een groot bouwteam hadden; arbeid is in China veel goedkoper dan in Nederland. Ik zie het als dé manier waarop je daar bijzondere architectuur kunt maken.” De planken voor de bekisting liet hij de bouwvakkers naar eigen inzicht plaatsen; de architect gaf enkel aan waar ze horizontaal of verticaal moesten liggen. De afdruk van het ruwe hout geeft een fraaie textuur aan de gevels, wanden en plafonds.

Experiment

Er is gewerkt met een standaard betonmix. “Het idee om pigment toe te voegen, vond de opdrachtgever te spannend”, zegt Roggeveen. In contrast met het ‘brute’ beton, kozen de architecten voor een strakke afwerking van het interieur met warme beukenhouten details en meubels. De kozijnen zijn gemaakt van glad groen aluminium. Over de vraag wat het lastigste was, moet Roggeveen lang nadenken. “Het proces verliep buitengewoon soepel, ook al was het project een soort experiment; beton wordt niet veel op deze manier toegepast in China.” Het meest trots is de architect op ‘hoe de rechte wanden en de rondingen in het dak bij elkaar komen’. “Als je op de entree afloopt, ontwaar je ineens achter de massieve gevel die golvende schaaldaken. De eerste keer dat ik dat zag, was ik zelf ook wel overweldigd.”