Sfeerbeeld: natuur - bewerkt als natuursteen

Natuurlijk gesteente roept in architectonische toepassingen associaties op met rijkdom, welstand, duurzaamheid. Natuurlijke gesteenten moeten onvermijdelijk worden bewerkt tot bruikbare formaten en functionele of decoratieve texturen. Beton kan als kunstmatig gesteente van aanvang af de gewenste vorm, structuur en textuur krijgen.

Rijke uitstraling

In deze sfeer ‘natuur, bewerkt’ is beton niet op te vatten als een goedkoop substituut van natuursteen. Ook in deze toepassing heeft beton zijn eigen expressie, zijn eigen vormentaal. Deze vormentaal kan gebaseerd zijn op het zichtbaar maken van de hand van de ambachtsman, de steenhouwer of natuurlijke processen zoals erosie.

Een betonoppervlak als bewerkt natuursteen kan op twee manieren worden benaderd:

• In de eerste plaats door het oppervlak na ontkisten mechanisch te bewerken. Deze methode is een keuze voor individuele effecten waarbij de ‘hand van de uitvoerder’ herkenbaar blijft.
• In de tweede plaats door de bekisting of (rubber)mallen al een ‘natuurlijk’ (contra)vorm te geven of de (contra)vorm van bewerkte natuursteen. Hierbij worden vooraf gemaakte patronen en texturen herhaald. Deze methode kan de expressie van beton benutten, maar ook maskeren, waarbij de grenzen met natuursteenimitatie vervagen.

Bewerking na ontkisten

Een materiaaloppervlak is bijna altijd anders van samenstelling en structuur dan de kern van het materiaal. Het materiaal heeft als het ware een huid. De huid van beton wordt gevormd door de fijnste delen van de mengselsamenstelling: dat is het cement, of na verharding de cementsteen. De grovere delen, zand en grind, zitten meer in de kern.

Door mechanische bewerking van het oppervlak verandert het beeld drastisch al naar gelang het type bewerking. Mechanische bewerkingen als stralen, schuren en slijpen maken de kleuren en vormen van de toeslagmaterialen zichtbaar, waardoor kleurrijke texturen ontstaan tot spiegelgladde water gepolijste oppervlakken, die niet onder doen voor kostbaar marmer of graniet.

Bewerkingen als hakken, boucharderen en frijnen brengen reliëf in het oppervlak, waarbij de natuurlijke ingrediënten van de betonsamenstelling ook in het zicht komen. Lees hierover meer bij Bewerkt betonoppervlak.

Bekisting en mallen

Het verschil in productiemethode tussen imitatie of daadwerkelijke bewerking uit zich in de esthetiek. Bij het gebruik van rubbermallen met natuursteenimitatie moet rekening worden gehouden met het repetitie-effect dat onvermijdelijk optreedt. Ook heeft het effect van naden tussen de verschillende prefab elementen en stortnaden en plaatnaden bij in het werk gestort beton een grote invloed op het esthetische resultaat.

De detaillering van aansluitnaden van elementen onderling bepaalt hoe de naden zich in het oppervlak manifesteren. Zichtbaar, open of gesloten voeg of onzichtbaar via een verdekte voeg in een sponning. Het nadenpatroon en de uitvoering van het type voeg zullen in het gevel- of wandontwerp moeten worden vastgelegd.

Details en kleur

Het gebruikelijke patroon van centerpennen bij in het werk gestort beton is niet altijd goed te combineren met de esthetische uitstraling van het bewerkte oppervlak. Ook de afwerking van de centerpengaten kan het beoogde karakter verstoren. Zo nodig moet de stijfheid van de bekisting anders worden opgelost dan met centerpennen.

Aandacht is ook nodig voor de manier waarop de structuur ‘de hoek omgaat’. Bijvoorbeeld als de doorsnede van een betonwand zichtbaar is bij een diepe negge.

Het onbewerkte oppervlak heeft bij het gebruik van mallen de kleur van het gebruikte cement. Bij bewerkingen van het oppervlak zijn natuurlijke kleurschakeringen en toevallige verschillen tussen de elementen onderdeel van de esthetiek. Voor beïnvloeding van het kleurresultaat bij mechanische bewerking is de selectie van het toeslagmateriaal nodig op samenstelling, kleur, grootte en vorm.

De kleur wordt voornamelijk bepaald door het natuursteen dat aan het oppervlak zichtbaar is in de vorm van ronde en/of gebroken korrels van uiteenlopende grootte. Gepolijste vlakken voorzien van een transparante coating zijn glanzend. De kleurhelderheid van gepolijste en transparant gecoate oppervlakken is hoog. Gewassen en gestraalde oppervlakken zijn mat.

Meer over kleur en het beïnvloeden van kleureffecten vind je bij Kleurrijk beton.

Sfeerbeelden

Het uitgebreide spectrum van esthetische mogelijkheden is ingedeeld in acht types van een sfeerbeeld. Naast Natuur - bewerkt als natuursteen beschrijven we ook de andere zeven sfeerbeelden. Volg onderstaande links naar meer informatie en voorbeelden, waarbij vooral wordt ingegaan op vormgeving, structuur en textuur.

• Ruig
• Sober - glad
• Natuur - cultuur, textuur van ander materiaal
  
• Natuur - gecultiveerd
• Cultuur - abstract
• Cultuur - 3D-sculptuur
  
• Cultuur - ruimtelijke structuur