Hoe beton een zwembad naar een hoger niveau tilt

Auteur: Foka Kempenaar

Beton speelt een belangrijke esthetische en constructieve rol in het ontwerp van Sportcentrum Feijenoord, omdat dit materiaal voor een aantal oplossingen optimaal bleek. Architect Koen van Velsen: “In onze keuzes weegt duurzaamheid even zwaar als technische eisen en kwaliteit binnen het beoogde budget.”

Handen die uit het water steken, met daarboven een bal. Op de Laan op Zuid in Rotterdam ter hoogte van de Brede Hilledijk, kun je niet om het gezandstraalde gevelkunstwerk in beton van Wouter Stips heen. De gestileerde lijntekening laat op speelse wijze zien wat dit gebouw herbergt: een sportcentrum met meerdere faciliteiten.

Op de begane grond van Sportcentrum Feijenoord vind je twee zwembaden, met voorzieningen. Daarboven zit een sporthal die kan worden opgesplitst in drie delen, plus horeca en zelfs een verborgen dakterras. Dit sportcentrum is via een doorlopende plint verbonden met de woontoren ernaast. Hierin vind je 104 huurwoningen, kantoren, winkels, plus collectieve voorzieningen, ook naar ontwerp van Koen van Velsen architecten.

Verbinding

De combinatie van sportgebouw en woontoren staat precies op de grens van de Afrikaanderwijk en de Vuurplaat (Kop van Zuid). Een scharnierpunt in de stad, dat de opdrachtgevers wilden accentueren. Daarom koos de architect voor een opvallende afwerking met beton (op het sportcentrum) en aluminium (op de woontoren). “Verschillende materialen, maar wel met eenzelfde lichte tint, waardoor je een opvallend ensemble krijgt.”

Naast verbindend, moest het ontwerp ook transparant zijn. Want de gemeente vroeg om een fraai en toegankelijk sportcomplex voor de wijk. Vandaar dat de plint grotendeels bestaat uit 8 meter hoog glas. “Maar daarboven kwam een dichte betonnen ‘schoenendoos’. Dus rees de vraag, hoe maken we die aantrekkelijk? Zo ontstond het idee om een sportuitdrukking op de betonnen elementen aan te brengen.” 

Beeldbepalend

Om de betonnen gevelelementen licht in gewicht te houden, raadde de leverancier microbeton aan. Vervolgens zijn 4 centimeter dikke lichtgrijze platen vervaardigd, met een toeslag van zwart labrador marmer. Ter plaatse van de lijntekening zijn de panelen dieper gestraald, waardoor het marmer aan de oppervlakte komt en je een donkere lijntekening overhoudt.

In het interieur van het sportcentrum is het beton op een andere manier beeldbepalend. Daar zijn zowel de kolommen als de balken bewust in het zicht gelaten. Het resultaat is een zwembadinterieur, dat behoorlijk afwijkt van wat tegenwoordig de trend is in veel zwemgelegenheden. Het ritme van die strakke betonnen lijnen, afgewisseld met grijs en bruin tegelwerk en sipohout (o.a. gebruikt voor de tribune van de sporthal en kozijnen), zorgt voor een rustige, warme sfeer. 

Hybride opbouw

Qua constructie is een hybride oplossing bedacht: Het gehele basement – dus alles tot en met de vloer van de sporthallen (het plafond van het zwembad) – bestaat uit beton. De opbouw boven het zwembad is van hout en metaal.

De uitdaging voor de constructeur zat met name in het feit dat er een sporthal boven het zwembad moest komen. Om die enorme overspanning zonder kolommen te kunnen realiseren, en tegelijk de hoeveelheid trillingen veroorzaakt door het sporten zoveel mogelijk te reduceren, is gekozen voor kanaalplaatvloeren met zes in het werk gestorte betonnen voorgespannen liggers. Die balken zijn elk 21 meter lang en 1,80 meter hoog.

Constructief bleek beton dus voor het basement de meest duurzame en technisch voor de hand liggende oplossing. Constructeur Paul Noomen (IMd Raadgevende Ingenieurs): “Je hebt immers te maken met een vrij agressief binnenklimaat door de chloride en het gewicht dat een zwembad plus bovenliggende sporthal meebrengen.”

Slank en toch sterk

Daarbij daagde de architect de constructeur nog verder uit. “Omdat de vloerbalken en betonnen kolommen in de wanden grotendeels in het zicht blijven, was de wens om deze zo slank mogelijk te construeren. Best complex, maar samen hebben we uiteindelijk een mooi resultaat neergezet.”

Ook in het gebruik van materialen en de keuze van installaties is Sportcentrum Feijenoord duurzaam: overal is triple glas toegepast en de isolatie van de gesloten schil is hoogwaardig. Er is zonwering en door de hoge ramen, de daklichten en het dakterras komt overal indirect licht binnen. Verder is er een waterterugwinsysteem, is het dak deels groen en ligt dat vol met zonnepanelen.

Tot slot zorgen de betonnen betegelde baden (“staal is overwogen maar dat bleek te kostbaar en technisch een minder volmaakte keuze”) en de constructie ervoor dat dit zwembad er jaren tegen kan, en is voor alle betonnen liggers en kolommen gebruikgemaakt van gerecycled toeslagmateriaal.