Brug tussen traditie en vernieuwing

Auteur: Kirsten Hannema

Met een moderne, technisch geoptimaliseerde betonnen brug over de rivier de Aare laat architectenbureau Christ & Gantenbein zien hoe je duurzaam kunt voortbouwen op het bestaande. Het esthetisch aantrekkelijke ontwerp toont een efficiënte, lichte betonconstructie met vergaande materiaaloptimalisatie. 

Passend op de plek

Het bureau won in 2010 de ontwerpprijsvraag, die de gemeente had uitgeschreven om de gedateerde betonnen brug uit 1949 te vervangen, waarbij benadrukt werd dat de nieuwe brug op de plek moest passen. Een tweede eis was dat de bestaande betonnen pijlers zouden worden hergebruikt. “De keuze om een nieuwe, sculpturale brug in beton te bouwen, werd ingegeven door de wens om het ontwerp naadloos op te laten gaan in de omliggende stad, met name in relatie tot de lokale historische kalksteenarchitectuur”, aldus de architecten. “Beton bood een moderne, kosteneffectieve oplossing die voldeed aan de hoge eisen voor stabiliteit, een lange levensduur en minimale onderhoudskosten.”

Moderne bogenbrug

De nieuwe Aarebrug - 119 m lang en 17,5 m breed - omvat twee rijbanen en voet- en fietspaden aan beide kanten. Het is een rationale, moderne bogenconstructie van in het werk gestort beton. De vijf overspanningen van verschillende lengtes, met 44 m als hoofdoverspanning, rusten deels op de twee pijlers van de oude brug in de rivierbedding. De bogen zijn ontworpen als een monoliete structuur waarbij alle componenten – fundering, pijlers, keermuren, bogen, wegdek, balustrades – een uniforme, naadloze constructie vormen. De gebogen vormen keren terug in de elliptische uitsparingen die in de betonmassa van burgpijlers zijn gemaakt. Vanaf de oeverpaden langs de rivier kijk je dwars door deze openingen uit over de omgeving. 

Betonoptimalisatie

Toen de oude brug in 1949 werd opgeleverd, gold beton als een modern materiaal, dat de mogelijkheid bood om groot, hoog en veel te bouwen. Sindsdien is het gebruik van beton aanzienlijk geëvolueerd, zien de ontwerpers; tegenwoordig ligt de focus – met het oog op duurzaamheid – op efficiëntie, lichtere constructies en materiaaloptimalisatie. Het gebruik van beton in deze brug draagt ​bij aan deze ontwikkeling. Allereerst door de bestaande pijlers te hergebruiken, ten tweede door in de nieuwe constructie alleen materiaal te gebruiken daar waar het echt nodig is. Overdimensionering is vermeden en elementen zonder structurele functie zijn weggelaten. De wegplaat, zijwanden, borstweringen en de bogen zijn essentiële onderdelen van de integraal ontworpen draagstructuur. “In feite kon de bekisting voor de onderkant van de brug pas worden verwijderd nadat alle elementen waren voltooid”, zeggen de architecten.

Ruw gezaagde bekisting

De bekisting van ruw gezaagd larikshout – een lokaal materiaal – werd met grote precisie ontworpen om de kenmerkende holle delen en bogen van de brug te maken. De afdruk van de houten planken geeft een uitgesproken textuur aan het beton, waarbij de richting van de planken varieert, zodat je de verschillende elementen in de brug subtiel herkent. De uitdagende, asymmetrische vormen vereisten een intensieve betrokkenheid bij de toepassing van het beton, vertellen de architecten. De betonmix is speciaal ontwikkeld voor dit project, waarbij gele pigmenten zijn toegevoegd voor een ​​warme kleurtoon, die aansluit bij de lokale kalkstenen gebouwen. Uiteraard moest ook rekening gehouden worden met voldoende druksterkte, vereiste blootstellingsklassen, weerstand tegen alkali-aggregaat reacties (AAR) en een zo laag mogelijke krimpwaarde. Het bouwteam maakte verschillende proefstukken die getest zijn, om zowel de gewenste kleur als de benodigde constructieve eigenschappen voor de brug te garanderen. 

Vloeiende lijnen

De brug is door zijn sculpturale vorm een blikvanger, die tegelijk vanzelfsprekend oogt, alsof hij er al heel lang staat. Dit vereiste een zorgvuldige en doordachte aanpak van ontwerp en uitvoering, tot in de kleinste details. De detaillering is gericht op het behouden van de vloeiende lijnen uit het ontwerp. "We hebben veel aandacht besteed aan de oppervlaktetextuur en de integratie van richels, die zowel constructieve ondersteuning als visuele kwaliteit bieden", zeggen de architecten. Cruciaal daarbij waren de nauwkeurige bekistingstechnieken. De uitvoering is gebaseerd op 2D-tekeningen, maar de geometrie werd tijdens het ontwerpproces ontwikkeld en gemonitord met behulp van 3D-modellen.

Bouwproces

De uitvoering van het ontwerp duurde vier jaar, en werd zorgvuldig gepland om overlast voor de omgeving te beperken. In juni 2019 is eerst een hulpbrug gebouwd, waarna begin 2020 de oude brug afgebroken is. Vervolgens is de bekisting gemaakt en werden de elementen van de nieuwe brug in fases gestort; dit werk was in 2022 voltooid. De hulpbrug is daarna afgebroken, waarna de afbouwwerkzaamheden in 2023 zijn afgerond. Het project is aangegrepen om de wandel- en fietspaden langs de rivier een upgrade te geven; deze zijn verbreed en er zijn bomen aangeplant. Zo is met de bouw van de nieuwe brug een aantrekkelijke openbare ruimte gecreëerd voor het publiek dat langs de rivier de Aare wandelt, jogt en fietst.