Bouwspel

Auteur: Kirsten Hannema

Het nieuwe kantoorgebouw moest passen in de industriële havenomgeving, bestand zijn tegen het zoutwaterklimaat en ultra duurzaam worden. De architecten van BIG brachten deze eisen en wensen samen in een spectaculaire betonconstructie, uitgevoerd in CO₂-arm beton.

Op de kop van de Sundmolen-pier, in het Noordelijk havengebied van Kopenhagen, staat een gebouw dat oogt alsof een reus met een betonnen Kapla-spel heeft zitten bouwen. Verdiepingshoge balken zijn op elkaar gestapeld tot een halfopen gevelconstructie waarlangs een 140 meter lange betonnen trap omhoog spiraalt naar de tuin op het dak. Dit is het nieuwe hoofdkantoor annex visitekaartje van architectenbureau BIG.

Groot worden, dat was het doel dat architect Bjarke Ingels zichzelf stelde toen hij in 2005 zijn bureau oprichtte. Inmiddels telt zijn bedrijf 800 medewerkers en bouwt het over de hele wereld. Het groeide uit zijn huisvesting waarop Ingels besloot om een nieuw hoofdkantoor te ontwerpen en het zelf te bouwen. De ambities waren hoog.

Open ruimte

Met 4800 m² nieuwbouw is het bestaande kantoor grofweg in oppervlak verdubbeld, vertelt Ingels. Voorheen was het bureau gevestigd in een oude industriehal, een uitgestrekte ruimte met hoge plafonds. De bouwlocatie in de haven was een trapeziumvormig kavel, grofweg 40x40 meter, waarop de architecten een 27 meter hoog gebouw tekenden. Het idee was om ook hier een open ruimte te maken, waarbij alle verdiepingen visueel en fysiek verbonden zijn. Daarom is op elke verdieping maar een halve vloer gebouwd, zodat je altijd doorzicht hebt over de zeven verdiepingen, in een diagonale lijn.

Meestal heeft een kantoorgebouw een kern waarin functionele zaken als lift, trap, wc’s en techniekruimtes zitten, maar die zou het zicht alsnog blokkeren. Daarom plaatsten de architecten enkel een open trappartij in het midden. De lift, wc’s, techniekruimtes en werkplaatsen zijn achter een enorme houten boekenwand aan de noordgevel geplaatst, waar de boeken zo min mogelijk door daglicht en warmte worden belast.

CO2-arm beton

Als het om CO₂-besparing gaat, wordt vaak gedacht aan bouwen met hout, maar dat was volgens Ingels voor dit project ongeschikt vanwege de zoute lucht. Je zou het hout dan veelvuldig moeten schilderen of houten delen vervangen, waardoor je mogelijk de CO₂-besparing teniet doet. In de binnenruimte mag volgens de Deense brandregelgeving maximaal 20% van het oppervlak hout zijn; met de boekenkastwand zaten de architecten al aan die tax. De rest van het hout zouden ze dan moeten bedekken met gipsplaat, legt Ingels uit. Ingels wil de materialen tonen zoals ze zijn. Beton kun je in het zicht laten, waarbij je gebruik maakt van de thermische massa om te verwarmen en koelen. Door alle vloeren open te houden, is het mogelijk om natuurlijk te ventileren, en er zijn geen sprinklers nodig doordat je overal direct toegang hebt tot de buitenvluchttrappen. Dat maakt beton in de basis een duurzame keuze. Omdat bij de productie van beton veel CO₂ vrijkomt, zochten de architecten naar schonere alternatieven. Ze kwamen uit bij het product Futurecem, waarbij een groot deel van de portlandcement klinker is vervangen door gecalcineerde klei en kalksteenmeel.

Megaliggers

Met dit duurzame beton zijn de begane grondvloer en 28 in het werk gestorte megaliggers gemaakt. De liggers – 20 m lang, 4 m hoog – zijn tot een draagconstructie annex gevel gestapeld in een schaakbordpatroon, waarbij de helft van de gevel open is en de helft gesloten. De liggers zijn opgebouwd als een sandwichconstructie met een dragende (achter)wand, isolatie en een dunne wand aan de buitenzijde. Het bekisting-systeem voor de liggers bestond uit een combinatie van een wand -bekistingssysteem (LOGO.3) en ‘klimsysteem’ (type 240). Er werd 200 ton aan steigers en ander materiaal gebruikt om de liggers, muren, liftschacht en trapstructuren binnen en buiten te vormen. Ook bevinden zich liggers ter ondersteuning van de vloeren. Die rusten op een enkele kolom in het midden van de ruimte. Deze kolom is gemaakt van 8 verschillende soorten natuursteen, die aan elkaar gekoppeld zijn met een stalen trekstaaf die de kolom verbindt met de betonnen draagconstructie.

Noviteit

De (halve) verdiepingsvloeren zijn gemaakt van voorgespannen geprefabriceerde dubbel T-platenvloeren, die efficiënt 20 meter overspannen. De vloeren liggen soms op de betonnen liggers, en zijn op andere plaatsen eraan opgehangen, wat een surrealistisch beeld oplevert; alsof ze in de ruimte zweven. Ingels geniet van dat soort speelse effecten, en het uitzicht dat de betonnen balken omlijsten, over de haven met zijn containerschepen, de lucht en windmolens. Tussen de profielen van de vloerplaten is akoestisch ‘vilt’ van gerecyclede plastic flessen geplaatst, dat in kleur precies matcht met het beton. Op het dak liggen zonnepanelen die de elektriciteit leveren voor de warmte/koude-installatie, die draait op geothermische energie. In de betonnen funderingspalen zijn pijpen meegestort waardoor het warme of koude water naar de warmtepompen wordt gevoerd.