Beton verbindt werken en wonen

Auteur: Foka Kempenaar

Is het een huis of een fabriek? Van een afstandje lees je de functie van Ryhove niet direct af. En dat is precies wat architect Bram Aerts voor ogen had. Het duurzame ontwerp voor dit bijzondere bedrijf midden in een Gentse woonwijk is bovendien atypisch: de betonnen prefab kolommen zitten aan de buitenzijde. Constructie en gevel vormen één geheel. 

Ryhove is een van de oudste maatwerkbedrijven (in Nederland noemen we dit meestal een sociale werkplaats) in Vlaanderen. Er werken mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, die praktisch werk verrichten. Van het inpakken van chocolade en het afwerken van drukwerk, tot en met het onderhoud van plantsoenen.

Het gebouw dat dit bedrijf huisvestte was in 2013 al zo’n 30 jaar oud en uitgeleefd. Bovendien knelde de locatie steeds meer door de geleidelijke uitbreiding van arbeid. De eisen van de opdrachtgever: integratie van laadkades, meer kantoorruimte en een betere procesflow.

Complexe opdracht

Er restten twee opties: de site verlaten en nieuw bouwen op een industrieterrein aan de buitenzijde van de stad, of de bestaande locatie herinrichten, door het afbreken en aanpassen van een deel van de bestaande bouw en daar nieuwbouw aan toe te voegen. Het werd optie twee. “We hadden geluk, omdat er ruimte vrijkwam doordat een aanpalend bandenbedrijf vertrok.”

Het maatwerkbedrijf kon dus op z’n oude plek blijven, helemaal in lijn met de visie van de architect: “Steden moeten functioneel divers zijn. Met mensen die werken in winkels en voor diensten, maar ook in de maakindustrie.” Bovendien was dit fijn voor de werknemers. Maar zat de wijk er ook op te wachten? Wat betekende dit voor de logistiek en milieu-impact? Een complex vraagstuk, dat is opgelost door functies én materialen slim te combineren. Zo kreeg Ryhove haar bijzondere uiterlijk: de geprefabriceerde betonnen kolommen en balustraden die het gebouw dragen, zitten aan de buitenzijde van het ontwerp. 

Ruwe fraaiheid

Hoewel de betonnen constructie in het zicht zit, koos de architect niet voor sierbeton. Het ruwe oppervlak geeft het ontwerp juist een esthetische meerwaarde, in combinatie met de verrassende rechttoe rechtaan opzet en door de vernuftige detaillering: de betonnen prefab kanaalplaatvloeren die van gevel tot gevel lopen, zijn met consoles achter de balustraden en kolommen bevestigd. “De verbindingen zijn grotendeels uit het zicht, en er zijn heel weinig natte knopen toegepast.”

Bovendien wordt de harde uitstraling van het beton verzacht, doordat het gebouw is ‘bekroond’ met een zadeldak van CLT-panelen. Het driepuntige zadeldak waar je op de kopse kant van het gebouw tegenaan kijkt, verwijst naar de industriële functie van het pand. Maar tegelijkertijd past het nieuwe Ryhove mooi in de woonomgeving, doordat de werkruimtes die uitkijken op de straat een traveemaat hebben van 5 meter, dezelfde breedte als die van de rijtjeshuizen er tegenover. 

Duurzaam

Met het oog op mogelijke toekomstige functieverandering, is er bewust overgedimensioneerd. Dit vergde nauwelijks extra investeringen. “Het ontwerp is qua belasting al berekend op het plaatsen van een kleine drukkerij, boven de grote overspanning die het nieuwe met het oude deel van Ryhove verbindt. Deze ‘brug’ is extra breed uitgevoerd. Vrachtwagens moeten daar onderdoor moeten kunnen rijden, om de losplaats in het hart van het gebouw te bereiken.”

Aerts is trots op zijn ontwerp. Vanwege de esthetiek, en hij zou het ook wel als duurzaam kwalificeren. “Want wij hebben flink op materialen bespaard door de gevel en de constructie als een geheel te ontwerpen, en grote delen van het gebouw zijn bovendien vrij gemakkelijk te demonteren en te recyclen. Dus ik wil ons ontwerp qua CO₂-voetafdruk wel eens vergelijken met een ontwerp voor hetzelfde doel, dat traditioneel is vormgegeven. Zeker als we Ryhove zouden uitvoeren in groen beton.”