Mosbeton voor natuurinclusief ontwerp

Auteur: Ronan Kok

De ontwikkeling van bioreceptief beton waarop goed mos kan groeien is zover dat de marktintroductie plaatsvindt. Het idee dat ooit met een Case Studie ‘Groen Beton’ uit 2008 vanuit het Cement&BetonCentrum begon, werd opgepakt met onderzoek aan de TU Delft, en vindt nu de uitwerking in een concreet product voor gevelbekleding, dat vanaf eind 2023 beschikbaar is gekomen.

Ontwikkeling tot volwaardig product

Een lange tijd is Respyre bezig geweest met de ontwikkeling van hun gevelbekleding. In een eerder artikel werd het voortraject, het onderzoek naar mosbeton en de kleine pilotprojecten besproken waarbij aangetoond werd dat het materiaal geschikt is voor gebruik in de gebouwde omgeving. De grotere en meest recente pilots, die hieronder toegelicht worden, hebben daarnaast aangetoond dat het op grote schaal haalbaar is, zowel technisch als commercieel. De gevelbekleding zal in de vorm van prefab elementen en als pleistermateriaal beschikbaar zijn onder de merknaam Vertiscape.

Natuurinclusief ontwerp met mosbeton

Mosbeton ontvangt de laatste jaren steeds meer aandacht vanwege het innovatieve proces om succesvol mossen te kweken op verticale oppervlakken. Een doorslaggevende ontwikkeling als het gaat om duurzaam en natuurinclusief bouwen. Mosbeton creëert huisvesting voor kleine organismen zoals mossen, slakken en kleine insecten die de stad schoonhouden.

Wat hier vaak over het hoofd wordt gezien is de enorm belangrijke basis van mosbeton; het bioreceptieve materiaal, die de ondergrond vormt voor alle verticale groei. Vertiscape komt in element- en pleistervorm en is gemaakt van puingranulaat en gereactiveerd gerecycled cement, waarmee de CO₂-uitstoot van de productie wordt geminimaliseerd. Daarnaast wordt CO₂ meer dan normaal opgenomen door het beton zelf, door middel van carbonitatie. Doordat mosbeton een poreus karakter heeft, vindt carbonitatie sneller en dieper plaats dan bij regulier beton. Dit proces zorgt ervoor dat duurzame, CO₂-arme gevelelementen gecreëerd worden en natuur binnen de steden toegankelijk wordt gemaakt.

Validatie met pilotprojecten

Middels adviezen, inspanning en technische ondersteuning van partners, die vertrouwen hebben in het product en dit graag op grote schaal mogelijk willen maken, zijn grootschalige pilotprojecten gerealiseerd.

In Amsterdam zijn twee bruggen bekleed met Vertiscape retrofit. De landhoofden hadden veel last van graffiti en middels de nieuwe pleisterlaag wordt deze vorm van bekladding op een passieve manier bestreden. Op de pleisterlaag is een coating aangebracht met groeiversneller, die zorgt voor autonome mosgroei aan de brugdelen.

In Purmerend is bij een renovatieproject van Hemubo een proefproject uitgevoerd om de haalbaarheid van Vertiscape retrofit te onderzoeken voor de renovatie/groene verfraaiing van een sociaal flatgebouw. Het proefproject is succesvol verlopen en wordt nu opgeschaald.

Bloemen Architecten uit Alphen aan den Rijn heeft als een van de eerste de nek uitgestoken en hun bijgebouw beschikbaar gesteld voor een proef. Na een hele hoop kinderziektes op het gebied van hechting van het materiaal en de groei van mossen, is de groei van het mos nu erg voorspoedig. Ook daar ontstaat een autonome groene gevel.

Voordelen van mosbeton

Mosbeton wordt in twee mogelijkheden aangeboden: prefab en retrofit. De prefab elementen kunnen ingezet worden bij grootschalige nieuwbouwprojecten. Vertiscape prefab is een combinatie van een constructieve schil, eventueel voorzien van isolatie, waarop de bioreceptieve mortel aangebracht is. De elementen zijn daarmee geschikt voor het plaatsen van een volledige gevel. De geveldelen kunnen op maat gemaakt worden en met structuurmatten kan de toplaag voorzien worden van een knap reliëf.

Met de retrofit stuclaag kunnen ook bestaande constructies een nieuw leven ingeblazen worden. Een nieuwe laag wordt toegevoegd als pleistermateriaal. Dit materiaal wordt aangebracht op een steenachtige ondergrond, welke vaak alleen geprepareerd dient te worden. Hierdoor kan een gebouw waarvan de constructie goed is, voorzien worden van een nieuwe bioreceptieve laag. Over het algemeen is er een laag van 25 mm nodig om de groei van mossen te kunnen garanderen op lange termijn.

Versnelde vergroening

Het bioreceptieve karakter van het beton laat de groei van veel organismes toe. Normaal gesproken gaat dit via moeder natuur; diertjes en mossporen vinden hun weg naar de muur en beginnen daar uit zichzelf te groeien, precies zoals de natuur zich al miljoenen jaren voortplant. Niet iedereen heeft de tijd natuurlijk om hierop te wachten, daarom biedt Respyre een vergroeningsservice aan die in de loop van 2024 beschikbaar zal zijn. Dit is een extra laag met voedingsstoffen die over het bioreceptieve oppervlak wordt aangebracht.

Momenteel is Respyre met diverse pilotprojecten actief met de vergroeningsservice, waarvan twee uitstekend het potentieel ervan laten zien. Bij een nieuwbouwkantoor in Noord-Limburg worden momenteel 450 m² aan Vertiscape prefab begroeid, en in Purmerend is 300 m² Vertiscape pleister aangebracht aan de gevel van een appartementencomplex na een succesvol pilotproject.