Nieuw ‘huis’ Den Helder: maritiem karakter in beton

Auteur: Foka Kempenaar

Een moderne, duurzame werk- en ontmoetingsplek, die past bij wat marinestad Den Helder wil uitstralen: maritiem, industrieel en stoer. Dat waren de wensen voor de nieuwe huisvesting van het gemeentebestuur. Zo geschiedde, want dat bestuur is nu gevestigd in twee bijzondere panden met een maritiem verleden op rijkswerf Willemsoord. De transformatie ontworpen door Office Winhov zorgt voor een nieuwe levenscyclus voor de mastenloods en zeilmakerij.

Rijksmonument gebouw 66, de oude mastenloods, is nu het publieke en politieke hart van het gemeentehuis. Hier vind je onder meer de klantenbalies, de trouwzaal en de raadzaal. Gebouw 72, de voormalige zeilmakerij, is omgebouwd tot werkkantoor voor het college en de ambtenaren. 

Transformatie zeilmakerij

De zeilmakerij had geen monumentstatus, maar wel een duidelijk industrieel karakter. Vooral het betonnen skelet was opvallend. Dit robuuste beton moest zichtbaar blijven. Onderzoek naar de draagkracht wees uit dat dit mogelijk was: de oude constructie bleek ruimschoots aan de eisen te voldoen, en is vrijwel volledig intact gelaten.

Dat het betonnen skelet in het zicht moest blijven, zorgde binnen het bouwteam voor de nodige twijfels. Architect Caroline Versteden: “De eerste ingeving wanneer je kolommen in het zicht laat is: ‘we gaan de buitenkant afwerken met isolerende stuc’, want als je kolommen in het zicht laat heb je een thermisch probleem. Maar om de aanblik van een gebouw authentiek te houden, is isolatie aan de binnenkant eigenlijk de enige optie. Door onze ervaring met andere reconstructies en renovaties wisten wij dat dit goed mogelijk is.”

Aandacht voor details en maatwerk

De keuze voor isoleren aan de binnenzijde vraagt meer qua aansluitingen en detaillering. Tegelijkertijd was door deze aanpak behandeling aan de buitenzijde niet nodig. Sterker nog, er is voor gekozen om eventuele oneffenheden en sporen door eerdere reparaties gewoon te laten zitten. Uri Gilad, architect en partner van Office Winhov: “Dat past bij de filosofie van ons bureau. Je moet het gebouw laten vertellen wat het heeft meegemaakt.”

De dichte bakstenen geveldelen zijn vervangen door aluminium platen en raamkozijnen. Het gebouw kreeg immers een kantoorfunctie. Uri: “Tegelijkertijd wilden we de oude bakstenen invulling zo dicht mogelijk benaderen. Daarom kozen we voor aluminium in dezelfde menie-rode kleur.” Zo blijft het karakteristieke, opvallende contrast in de gevel behouden. “Bovendien is dat een tint die je van oudsher vaak terugziet op de rompen van zeeschepen.”

Het aanpassen van de gevel was precisiewerk. Er werd gewerkt met massieve aluminium kozijnen en geveldelen, terwijl er aan dit bestaande gebouw niets recht is. Uri: “Elke gevelinvulling is maatwerk. Om dit werkbaar te maken bedachten we samen een systeem: het dunne binnenframe (met daarin de beglazing) heeft steeds dezelfde maat, het buitenframe verschilt.” 

Transparantie en onzichtbare techniek

De ramen zorgen voor transparantie en de nodige lichtinval. Maar de voormalige werkplaats was diep. Om echt alle werkruimten van voldoende daglicht te kunnen voorzien, is het betonskelet ter hoogte van de vide opengewerkt. De ruimtes eromheen profiteren zo van natuurlijk licht.

Caroline: “Om ook hier te zorgen dat het betonskelet zoveel mogelijk in het zicht kon blijven, hebben we gewerkt met een verhoogd vloersysteem. Op de eerste verdieping liggen de installaties onder de vloer. Zo blijven de betonnen kolommen en balken zichtbaar. De werkvloeren zijn uiteindelijk 65 cm opgetild voor luchtbehandeling.” 

Flexibel ontwerpen, durven twijfelen

Volgens Caroline en Uri is het bij een transformatieproject heel belangrijk dat je aan het begin van zo’n traject harde keuzes durft te maken. “We kozen er direct voor om alle bakstenen gevels weg te halen. Nog voor we de invulling tekenden. Zo kwam de betonstructuur in zicht, en was snel duidelijk dat alles scheef stond. Het casco vormde dus ons uitgangspunt, waarna we samen met het team gingen nadenken over de invulling.”

Transformaties vragen dus om een flexibele houding. “Dat zorgt voor twijfel, want je werkt niet volgens een vast systeem. Maar die twijfel is juist een goede raadgever. 'May doubt be your trusted companion!' is niet voor niets een van de credo’s in de Winhov uitgave ‘Architecture Repurposed’.”