De Holland herontdekt

Barbara Heijl

Het monumentale gebouw De Holland uit 1939 straalt weer als vanouds. Het voormalig verzekeringskantoor in Dordrecht, is nu het Nationaal Onderwijsmuseum. Ruim dertig jaar was de kenmerkende architectuur van Sybold van Ravesteyn nagenoeg onzichtbaar verborgen achter de later aangebouwde winkelruimte. Met de komst van het museum is de oorspronkelijke gevel vakkundig in oude glorie hersteld. De gedaanteverwisseling doet eer aan Van Ravesteyns gedachtegoed.

De Holland is vlak voor de Tweede Wereldoorlog gebouwd in opdracht van Brandverzekering Maatschappij 'Holland van 1859'. In de jaren tachtig van de vorige eeuw is het gebouw in gebruikgenomen als supermarkt. Het interieur is gesloopt en er zijn containers aangebouwd. Na een periode van leegstand is het gemeentelijk monument gekocht door de gemeente Dordrecht en ter beschikking gesteld aan het Onderwijsmuseum en vervolgens gerestaureerd.

Structuur

De niet-dragende gevel heeft een repeterende structuur van ronde prefab betonnen elementen met ertussen een metselwerk binnen- en buitenspouwblad, in het midden voorzien van ter plaatse gestorte betonkolommen, die zijn verstevigd met een staalprofiel (zie Meer informatie: Bestek - details).

De gevelelementen zijn afgewerkt met pleisterwerk, voorzien van ornamenten en worden afgewisseld met verdiepingshoge stalen puien. Ze staan op ter plaatste gestorte gevels van het souterrain. De opbouw van de draagconstructie is hybride. De plattegrond is gebaseerd op een modulair raster van 4,5 x 4,2 m². De vloer, de wanden en de kolommen in het souterrain zijn van beton. De bel-etage heeft een gasbeton vloer op betonbalken. De kolommen op deze etage zijn van staal, omkleed met beton. Zij dragen het dak van gasbeton met stalen balken. Alle buitenwanden boven het souterrain zijn voorzien van stalen kolommen.

Herontwikkeling

Bij de herontwikkeling zijn alle aanbouwen verwijderd en de monumentale gevels in ere hersteld. Het souterrain is veranderd in een volwaardige verdieping door de vloer te verlagen. In de vloer boven het souterrain is een sparing gemaakt, waardoor de twee expositieruimtes zijn verbonden. Er is veel schade geconstateerd aan de betonnen onderdelen van de gevel. Om de kwaliteit van de restauratie te waarborgen, zijn deskundigen op het gebied van beton en staal vroeg betrokken bij de herontwikkeling. Door hen is uitvoerig onderzoek verricht. Dat was onder meer nodig omdat er niet veel ervaring is met betonreparatie van monumenten in Nederland, de regelgeving is nog in ontwikkeling. Er is bijvoorbeeld een nieuwe uitvoeringsrichtlijn (URL) in de maak voor historisch beton. De oorzaak van de schade bepaalt de aanpak van de reparatie. Veel parameters zijn onderzocht, waaronder de zuurgraad van het beton, de betondekking en de corrosiegraad van de wapening. Het restaureren gebeurt met mortels waar polymeren aan zijn toegevoegd. Deze polymeren zorgen dat er minder vocht nodig is om mortel aan te maken doordat cementdeeltjes worden omhuld met een kunststof, en bevorderen de hechting. Het risico op onthechting van een betonmengsel met alleen zandcement waaraan eventueel grindkorrels zijn toegevoegd zonder polymeer is aanzienlijk groter.

Richtlijnen

Een richtlijn voor de aanpak van schade aan beton is de 'CUR-Aanbeveling 118, Specialistische instandhoudingstechnieken - repareren van beton'. Soms in het echter in het belang van een monument de richtlijnen niet te strikt te volgen. Bij de gevel van De Holland bijvoorbeeld, is corrosie aangetroffen op de doken tussen dorpel en ronde prefab kolommen in de gevel. Om schade in de toekomst te voorkomen zouden alle doken preventief vrijgemaakt moeten worden om schade als gevolg van verhinderde vervorming te voorkomen. In plaats daarvan is gekozen de beschadigde aansluitingen te restaureren en een onderhoudspost te reserveren voor eventuele schade in de toekomst.

Bekroonde aanpak

Ook de terrazzo deklaag was op veel plaatsen beschadigd. Waar mogelijk is deze laag handmatig aangeheeld. Elementen die te veel waren aangetast of gesloopt, zijn vakkundig gereproduceerd. De nieuwe gevelelementen en de souterraingevel zijn uitgevoerd met een toplaag van kristal-cement-graniet (kcg). De authentieke slanke betonnen luifel boven de entree is behouden en voorzien van kathodische bescherming; een methode van corrosiebestrijding waarbij een minimum aan sanering nodig was. Door de zorgvuldige aanpak en uitvoering heeft het gebouw de Betonprijs 2015 gewonnen voor de renovatie.

CUR-Aanbeveling 118, Specialistische instandhoudingstechnieken - repareren van beton