Circulair bouwen met beton vindt op alle schaalniveaus plaats van grondstof tot geheel gebouw. Op elk niveau hebben andere actoren uit de keten een beslissende rol en ligt de focus van circulaire (ontwerp)principes verschillend. Hoe hoger het niveau, des te groter de impact van de toegepaste circulaire ontwerpprincipes zijn. Dit geldt ook voor circulair beton en het circulair toepassen daarvan.
In het schema van het Bouwwaardemodel circulair ontwerpen wordt duidelijk dat met het produceren van producten, bouwdelen, systemen en bouwwerken steeds meer waarde aan de grondstof wordt toegevoegd. Met de input van denkkracht en vormgeving wordt de functionaliteit en dus de waarde vergroot. Met alleen de oplossing voor circulair beton om de onderdelen te vermalen tot betongranulaat, gaat er heel veel waarde verloren.
Grondstoffen voor circulair beton komen uit bestaande, afgebroken bouwwerken waarbij beton wordt gegranuleerd tot secundair toeslagmateriaal. Beton bestaat in de basis uit cement, zand, grind en water. Betongranulaat kan zowel het zand als het grind vervangen zonder dat de constructieve rekenregels aangepast hoeven te worden. Recentelijk zijn hiervoor aanwijzingen gepubliceerd in de CUR-aanbeveling 127:2021. In principe is er geen uiterlijk verschil tussen circulaire betonsoorten met betongranulaat en standaard betonsoorten.
Het recyclen van cement uit bestaand beton is mogelijk wanneer de bestaande constructie met een slimme breker wordt gescheiden.
In het chemisch proces van verharden van beton reageert de cementkorrel vanaf de buitenkant en wordt steeds kleiner. Op het moment dat het beton verhard is en de reactie stopt, kan het zijn dat er nog een deel van de korrel over is. Zeker in oudere gebouwen, toen men nog een grovere cementmaling gebruikte dan in het huidige beton, is dit het geval. Deze overgebleven korrel kan, indien het opnieuw met water in contact komt, weer gaan reageren en als bindmiddel in beton fungeren. Het is juist deze eigenschap die maakt dat men betongranulaat inclusief dit fijne deel graag als stabiele fundering onder wegen toepast.
Voor het toepassen van gerecycled cement in nieuw beton is dit type cement opgenomen in de cement-norm.
Bij geheel nieuwe ontwerpen kan de ontwerper alvast rekening houden met de mogelijkheden tot aanpassing op een nieuwe functie. Er wordt dan een bepaalde mate van flexibiliteit ingebouwd, of type aansluitingen die het aanpassen mogelijk maken. De lastige afweging hierbij is dat we niet in de toekomst kunnen kijken en weten of die aanpassing ooit plaats zal vinden.
Circulair bouwen met beton begint bij het circulair ontwerpen van een bouwwerk. Om in de toekomst de betonnen producten en bouwdelen makkelijker uit een gebouw te halen bij aanpassingen of demontage moet er in de huidige ontwerpen alvast rekening mee worden gehouden. Dit betekent dat de aansluitingen tussen bouwdelen met zorg worden vormgegeven, zodat ze relatief makkelijk los kunnen komen en de bouwdelen of producten niet onnodig beschadigen. Deze opgave ligt bij de architect, de productontwikkelaar en bouwer samen. De lange levensduur van het materiaal beton is hierbij van grote waarde.
Schoonbeton of zichtbeton kan goed toegepast worden zonder af te dekken met een ander materiaal. Dit kan in gevels, plafonds, wanden en vloeren. Daarbij kunnen wanden en de onderkant van de vloer ook functioneren voor temperatuurregulering in het gebouw door de thermische werking van de massa. Deze thermische massa is ook nog eens in te zetten voor energiebesparing met betonkernactivering.
